Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Mineral o‘g‘itlarni ishlatishning xususiyatlari.
O‘zbekistondagi sug‘oriladigan 
dehqonchilik sharoitlarida poliz ekinlariga mineral o‘g‘itlar solishning o‘z 
xususiyatlari bor, bu narsa tuproqlarning chirindilarga kambag‘al, karbonat tuzlari 
ko‘p, sust ishkoriy reaksiyada bo‘lishi va yutiladigan ishkoriy yer asoslarining 
to‘yinganligiga bog‘liqdir. Tuproqlarda karbonatlarning ko‘pligi fosfat kislotaning tez 
birikib olishiga sabab bo‘lsa, yukori darajadagi tuproq biogenligi azotning tezgina 
ammoniy shakllardan suvda yaxshi eriydigan nitrat birikmalariga aylanib olishiga va 
shu tufayli tuproq qatlamlari uzra doim ko‘chib yurishiga sabab bo‘ladi. 
O‘zbekiston tuproqlari tarkibida azot va singiydigan fosfat kislota kam, lekin bu 
tuproqlar kaliy bilan nisbatan yaxshi ta’minlangan. Shuning uchun ham, Sabzavo-
poliz ekinlari | va kartoshkachilik ilmiy tadqiqot institutining tadqiqotlari ko‘rsatib 
berganidek, poliz ekinlari azotli va fosforli o‘g‘itlarga ko‘proq muhtoj bo‘ladi. Bu 
ekinlarga azotli o‘g‘itlardan ko‘ra fosforli o‘g‘itlarni solish ko‘proq samaralidir. 
Kaliyli o‘g‘itlar ko‘pchilik xollarda kamroq naf beradi.
Yuqori hosil olinadigan juda unumdor yerlarga shuningdek sizot suvlari yaqin 
joylashgan tuproqlarga kaliyli o‘g‘itlar solib turish zarur. Chirindilarga birmuncha boy 
bo‘lgan botqoq va o‘tloqi tuproqlarda fosforli o‘g‘itlar bo‘z tuproqlardagiga qaraganda 
yaxshiroq naf beradi. Dalalarga beda ekish tuproqda chirindi bilan azot ko‘payishiga 
yordam beradi-yu, lekin fosfor bilan kaliyning to‘planib boradigan harakatchan 
shakllarini ancha kamaytirib qo‘yadi. Shu munosabat bilan bedazor xaydalganining 
birinchi yili yerga asosan fosforli va kaliyli o‘g‘itlar solinadi. Azotli o‘g‘itlar 
berilmaydi yoki juda kam miqdorlarda (gektariga 30-40 kg miqdorida) ishlatiladi. 
Keyinchalik borib solinadigan azotli o‘g‘itlar miqdori (dozalari) oshiriladi. 
Poliz ekinlari ekiladigan maydonga kuzgi shudgorlash oldidan 15-20 t/ga go‘ng 
yoki kompost, fosforli o‘g‘itlarning yillik normasidan 75 % va kaliyli o‘g‘itlarning 
to‘liq normasini solish tavsiya etiladi. Fosforli o‘g‘itlarning qolgan qismi (25 %) ekish 
oldidan solinadi. Azotli o‘g‘itlarning 50 % ekish oldidan yoki ekish bilan birga, 
qolgan qismini esa o‘simliklar 3-4 ta chinbarg yozganda oziqlantirish uchun solish 
kerak. O‘g‘itlarni solish me’yori va muddatlariga amal qilinishi, poliz ekinlaridan 
yuqori sifatli va shirin mevalar olinishini ta’minlaydi.