Toshkent arxitektura qurilish

Cho‘kish hodisasi shaharsozlikda katta qiyinchiliklar tug‗diradi. Bordi-yu bino bir tekis cho‗ksa, bu unchalik xavfli emas, ammo notekis cho‗ksa, bino yoriladi va bu yashovchilar uchun katta xavf tug‗diradi. Yangi qurilish maydonlarida cho‗kish ko‗pincha qurilish ishlaridan keyin yuzaga keladi. Ba‘zan ko‗p yomg‗ir yoki qor yog‗ishi natijasida ham cho‗kishlar paydo bo‗ladi.
Cho‗kish darajasini N.Ya.Denisov tomonidan taklif qilingan zichlik ko‗rsatkichi bilan aniqlash mumkin:

_{K =} W₀ j_x
100 E
, (5.3)

bu yerda, W₀ – oquvchanlik chegarasi, %; j_x – tuproqning hajmiy og‗irligi; E – doimiy namlikdagi g‗ovaklik. Agar K1 bo‗lsa, tuproq cho‗kmaydigan, agar 0,5K0,75 bo‗lsa, cho‗kadigan deb hisoblanadi. Cho‗kuvchanlikni (N.I.Maslov) cho‗kuvchanlik moduli orqali ifodalash mumkin:
n₀ - n₁

𝑙 _p
= 1000

1. 
   n₁
   

(5.4)

Bunda,
𝑙 _p

• 
  cho‗kuvchanlik moduli, u R – tashqi kuch ta‘sirida 1 m
  

qalinlikdagi tog‗ jinsining necha mm cho‗kishini bildiradi; n₁ – tog‗ jinsining tabiiy holati, R – tashqi kuch ta‘sirida g‗ovaklik koeffitsienti; n₀ – tog‗ jinsi namlanganda R kuch ta‘sirida cho‗kkandan keyingi g‗ovaklik.

Quruq bo‗zsimon soz tuproqlarning g‗ovaklikka bog‗liq holdagi cho‗kuvchanlik darajasi 5.2-jadvalda berilgan.
Cho‗kuvchi jinslar qurilish ishlarida alohida e‘tibor va maxsus chora- tadbirlar ko‗rilishini talab qiladi. Bunday joylarda shaharsozlik nuqtai-nazaridan qaraganda shu joyning zamin sharoitidan tashqari quyidagilar bo‗lishi kerak:
а) cho‗kuvchi tuproqlarning toifa va yer osti suvlari sathigacha bo‗lgan qatlam chuqurligi (odatda 10-15 m);
б) cho‗kuvchi tuproqlarning tarqalishi;
в) yer osti suvlarining sathi va uning tebranishi;
г) relefining shakli va cho‗kuvchi tuproqlar maydoni bilan bog‗liqligi.