Toshkent arxitektura qurilish

Karstli maydonlarda ekologik muammolar. Karst hodisasi tabiiy jarayonni boshqarishda seziladi. Uning kimyoviy tarkibi sizot suvlarga, sizot suvlar esa, o‗z navbatida, o‗simliklar dunyosiga katta ta‘sir ko‗rsatadi.
Shahar qurilishida alohida joylarni qurish uchun faqat karstli joylar emas, uning atrofidagi karst ta‘sir qiladigan gidrogeologik va gidrologik holat ham o‗rganiladi.
Karst o‗ziga xos xususiyatga ega bo‗lgani uchun qo‗yiladigan talablar tabiiy holatni chuqur tahlil qilish natijasida belgilanadi. Masalan, hududda vertikal rejalashtirishda suriladigan tuproqning ma‘lum balandlikda bo‗lishi e‘tiborga olinadi. Chunki karstlarni yopib turuvchi qatlamning kamayishi yemirilish jarayonini tezlashtirish va shu bilan karstga tushadigan suvni ko‗paytirishi mumkin, yoki namligi katta bo‗lgan joylarda daraxtzorlarni tashkil qilish, ortiqcha suvlarni bug‗lantirish, ildizlarning rivojlanishi esa joyni mustahkamlash imkonini beradi. Joylarda muhandislik tayyorgarlik ishlari olib borilganda karstlarning ahamiyatini ham unutmaslik kerak. Chunki ko‗pincha karst suvlari ichimlik suvining asosiy manbai bo‗lib hisoblanadi.

3. Cho„kish va unga qarshi himoya choralari

Cho‗kish hodisasi bo‗zsimon tog‗ jinslarining tabiiy hamda sun‘iy namlanib o‗z og‗irligidan siqilishi, ya‘ni hajmi kamayishi natijasida sodir bo‗ladi. Mazkur jinslarga suv ta‘sir qilsa, zarralari orasidagi bog‗lanish yo‗qoladi va ular o‗z og‗irligi ta‘sirida zichlanadi hamda yerning ustki qismi cho‗kadi.
Bo‗zsimon jinslar cho‗kish xususiyatiga ko‗ra to‗rt turga bo‗linadi:

1. 
   Namlanishi natijasida o‗z og‗irligi ta‘sirida cho‗kadigan bo‗zsimon jinslar O‗zbekistonda ko‗p tarqalgan. Ularning cho‗kish darajasi 2-3 metrga boradi.
   
2. 
   Namlanishi natijasida o‗z og‗irligi va ustiga qurilgan bino bosimi ta‘sirida kuchli cho‗kadigan jinslar. Bunday jinslar ustidagi binoning og‗irligi hisobidan qo‗shimcha cho‗kish hodisasi kuzatiladi.
   
3. 
   Suv ta‘sirida shishib, so‗ngra tashqi kuch (bino og‗irligi) ta‘sirida zichlanadigan va ma‘lum darajada cho‗kadigan tog‗ jinslari.
   
4. 
   Namlanganda o‗z og‗irligi bilan zichlanmaydigan tog‗ jinslar. Bularga yer osti qatlamlari tagida va suv oqimlari ta‘sirida hosil bo‗layotgan bo‗zsimon tog‗ jinslari kiradi.
   

Bo‗zsimon tog‗ jinslarning namlanishi tufayli o‗z og‗irligi ta‘sirida zichlashish xususiyati cho‘kuvchanlik deyiladi. Tog‗ jinslarining cho‗kuvchanligi, cho‗kish darajasi ularning genetik turiga, g‗ovakliligi va tarkibiga bog‗liq. Bo‗zsimon jinslarning cho‗kuvchanligiga ta‘sir etayotgan tashqi kuchning katta-kichikligiga ham bog‗liq. Bundan tashqari tog‗ jinslarining cho‗kish miqdori shu jinsning qalinligi va sizot suv sathining yer yuzasidan chuqur yoki yaqinligiga bog‗liq.