Toshkent arxitektura qurilish

Takrorlash uchun savollar:

1. 
   Karst – bu qanday hodisa?
   
2. 
   A.Makeev joylarning karstlashuvchanlik darajasini (toifasini) nechta turga bo‗ladi?
   
3. 
   Shaharsozlik amaliyotida karstlar bilan bog‗liq joylarga qanday baho berish qabul qilingan?
   
4. 
   Karst bilan bog‗liq bo‗lgan ekologik muammolarni tushuntirib bering.
   
5. 
   Cho‗kish hodisasi qanday sodir bo‗ladi?
   
6. 
   Cho‗kuvchan jinslarning chuqurligi, cho‗kuvchanligi va tarkibiga qarab ularni qanday turdagi muhandislik tayyorgarlik ishlari asosida amalga oshiriladi?
   
7. 
   Quyunlarni tushuntirib bering.
   
8. 
   Barxanlarni tushuntirib bering.
   
9. 
   Quyun va barxanlardan himoyalanish chora-tadbirlariga nimalar kiradi?
   

5. Zilzila va uning oqibatlari

Ma‘lum sabablarga ko‗ra yer qobig‗ining to‗satdan silkinishiga zilzila hodisasi deb aytiladi. Zilzila natijasida yer yuzida ro‗y beradigan o‗zgarishlar yig‗indisi zilzilaviy hodisalar deyiladi. Tez-tez zilzila bo‗lib turadigan joylar zilzilaviy tumanlar deb hisoblanadi. Zilzila bo‗lmaydigan joylar nozilzilaviy joylar deb ataladi. Har yili yer kurrasida 10000 ga yaqin zilzila hodisasi kuzatiladi. Kuchli zilzilalar katta falokat va vayronagarchiliklarni yuzaga keltiradi.
Tabiiy ofatlar ichida eng havflisi va dahshatlisi bu yer silkinishidir. Yer silkinishi – yer osti zarbasi va yer ustki qatlamining tebranishi bo‗lib, tabiiy ofatlar, texnologik jarayonlar tufayli yuzaga keladi. Yer osti zarbasining paydo bo‗lish o‗chog‗i, erning ostki qatlamidagi uzoq vaqt yig‗ilib qolgan energiyaning yuzaga otilib chiqish jarayoni tufayli yuzaga keladi. O‗choqning ichki qismi markazi gipotsentr deyiladi, yerning ustki qismidagi markazi epitsentr deyiladi (5.3- rasm).
Yer silkinishi yuzaga kelish sabablariga ko‗ra quyidagi guruhlarga bo‗linadi:

• 
  tektonik zilzilalar;
  
• 
  vulqon zilzilalari;
  
• 
  ag‗darilish, o‗pirilish zilzilalari;
  
  • 
    texnogen (insonning muhandislik faoliyati bilan bog‗liq) zilzilalar.
    

Yuqorida qayd etilgan yer silkinishi turlari ichida katta maydonga tarqaladigani va eng ko‗p talafot keltiradigani tektonik yer silkinishidir. Bunday yer silkinishlar haqida gap ketganda litosfera o‗ramlarida bo‗ladigan harakat (tektonik kuchlar) tushuniladi.
Epitsentr
Gipotsentr