Toshkent arxitektura qurilish

ball – yakson qiluvchi. Hamma imoratlar yakson bo‗ladi. Temir yo‗l izlari to‗lqinsimon shaklga kelib bir tomonga qarab egilib qoladi, yer osti muhandislik quvurlari uzilib ketadi, cho‗kish hodisalari yuz beradi. Suv havzalari to‗lqinlanib qirg‗oqqa uriladi, qoyali yon bag‗irlarda katta-katta surilish hodisalari sodir bo‗ladi.

ball – fojeali. Hamma imoratlar deyarli vayron bo‗ladi, to‗g‗onlar yorilib ketadi, temir yo‗llar butunlay ishdan chiqadi, yerning ustki qismida katta-katta yoriqlar paydo bo‗ladi, yer ostidan balchiqlar ko‗tarilib chiqadi, surilish, qulash hodisalari nihoyasiga etadi.

ball – o‘ta fojeali. Erning ustki qismida katta o‗zgarishlar yuz beradi. Hamma imoratlar butunlay vayron bo‗ladi, daryolarning o‗zani o‗zgarib sharsharalar paydo bo‗ladi, tabiiy to‗g‗onlar vujudga keladi.

Zilzilaga qarshi (antiseysmik) turli choralar qo‗llanilmagan inshoot va binolar quyidagicha turkumlanadi: A – toshdan terilgan bino, qishloq qurilishlari, xom g‗isht va paxsa uylar; B – oddiy g‗isht uylar, yirik panelli yoki taroshlangan toshdan qurilgan binolar.

Buzilish toifalari:

1. 
   – darajali engil buzilishlar: suvoqlarda sezilmas yoriqlar yoki kichik joylarning tushib ketishi kuzatiladi;
   
2. 
   – darajali o‘rtacha buzilishlar: devorda kichik yoriqlar va suvoqning katta bo‗laklari tushishi, tom mo‗rilarida yoriqlarning paydo bo‗lishi yoki yiqilishi kuzatiladi;
   
3. 
   – kuchli buzilishlar: devorlarda katta va chuqur yoriqlarning paydo bo‗lishi, mo‗rilarning yiqilishi kuzatiladi;
   
4. 
   – darajali buzilishlar: devorlarda sinishlar, binolarning alohida qismlarida qulash, ichki devorlarning qulashi kuzatiladi;
   
5. 
   – kuchli buzilishlar: bino butunlay buziladi.
   

Zilzilaning jadalligi va zamin sharoitiga qarab zilzila tebranishlarining chastotasi, amplitudasi va davri katta farq qilishi mumkin.
Zilzila holat uchun ko‗pincha foydalaniladigan va sinusoida shaklidagi garmonik tebranishlardagi t vaqtdagi Y – o‗zgarish quyidagicha topiladi (5.6- rasm):
Y  Asin 2t / T _{, (5.7)}
bu yerda, A – amplituda, T – tebranish davri.
Istalgan t vaqtdagi ^α tezlanishni topish uchun ma‘lum vaqt ichida bosib o‗tiladigan yo‗ldan 2-darajali hosilani topamiz:

_{ } d ² y
dx²
4 ² A


- _{T 2}
sin 2 ^t