Toshkent arxitektura-qurilish instituti

2.18-rasm. Kranosti temirbeton to‘sinlarini ustunlarga qotirish 
konstruksiyalari 
1 – po‘lat qotirgich plankasi; 2 – beton (to‘sinni montaj va qotirilishidan so‘ng 
qo‘yiladi); 3 – shaybalar; 4 – tayanch listi;5 – siquvchi planka (panja); 6 – bolt;
7 – plastik ostquyma; 

---

93 
2.19-rasm. Po‘lat kranosti to‘sini konstruksiyalari: 
a – to‘sinlarni temirbeton ustunlarga qotirish; b – bu ham po‘lat ustunlarga 
qotirish; v – ilmoq (kryuk) yordamida relslarni to‘sinlarga qotirish; g – bunda ham, 
panjalar yordamida qotirish; 1 – ustun tokchasi; 2 – po‘lat tasmadan (8x100mm) 
yasalgan xomut; 3 – burchaklikdan ishlangan qotirish 4 – to‘sin to‘ri tayanch 
qovurg‘asi; 5 – to‘sinlarni ust qismini ustunlarga qotiruvchi plankalar 6 – fasonka; – 
bikirlik qovurg‘asi; 8 – to‘sin yuqori tokchasi; 9 – ilmoq (kryuk); 10 – siquvchi 
planka. 
Temirbeton kran osti to‘sinlari
ko‘prik-kranlar harakatlanadigan relslarni 
tayantirish uchun xizmat qiladi. Kran osti to‘sinlari, shuningdek, binoning uzunligi 
bo‘yicha uning fazoviy birligini ta’minlaydi. Temirbeton kran osti to‘sinlari tavr-
trapesiya yoki qo‘shtavr shaklida tayyorlanadi. Bunday to‘sinlar ustunlar qadami 6 va 
12 m, ko‘prik-kranning yuk ko‘tarishi 30 t gacha bo‘lganda qo‘llaniladi. 
To‘sinlarning pastki qismi ustunning rafaqiga boltlarga tortish va payvandlash 
orqali, ustki qismi esa ustunga (oldindan o‘rnatilgan po‘latga) payvandlash yo‘li bilan 
mahkamlanadi. Yuk ko‘tarishi 10-30 t bo‘lgan kranlar ostiga R-43, KR-70, KR-80 
markali relsiar qo‘llanilsa, 5-101 bo‘lganda esa R-38 ishlatilishi maqsadga muvofiq 
keladi. Bino chetlarida kranosti to‘sinlari ustiga kranni to‘xtatuvchi to‘siqlar 
o‘rnatiladi. 

---

94 
Kran osti to‘sinining pastki qismi ustunlarga boltlar yordamida 
mahkamlansa, ustki qismi to‘xtatuvchi fermalarga zichlanadi. Kran osti to‘sini 
6-12 m uzunlikda, qo‘shtavr shaklida loyihalanadi. Ta’kidlash joizki, po‘latli 
karkasning elementlarini konstruksiyasiyalash qurilish konstruksiyalari 
fanining metalli konstruksiyalar qismida to‘la o‘rganiladi. 
Po‘lat fermalarning parallel tasmali. uchburchakli, poligonal segmentli, 
parabolik shakllari mavjud. Ular sanoat binolarining hajmiy-rejaviy yechimiga 
bog‘liq holda tanlanadi. 

---

95