Toshkent arxitektura-qurilish instituti

I BO`LIM . SANOAT BINOLARINI LOYIHALASH 
1.1.
 
Sanoat binolarining turlari. 
Ishlab chiqarish tarmoqlari xalq xo’jaligi tarmoqlarining bir bo’lagi bo’lib, 
ularga sanoat, qishloq xo’jaligi, transport, qurilish va boshqalar kiradi. 
Sanoat korxonalari ishlab-chiqarishni texnologik jarayonlarini amalga 
oshiradigan va ma’lum bir turdagi mahsulotni ishlab chiqarishga mo’ljallangan 
sanoat binolaridan tashkil topadi. 
Har qanday sanoat binolari tarmoqlaridan qat’iy nazar to’rt guruhga, ya’ni, 
ishlab chiqarish(mexanik, yig`uv, tikuvchilik, ta`mirlash, asbobsozlik va boshqa 
sexlar), energetika (TES, transformator stansiyalari), transport-ombor (omborlar, 
garajlar, mashina turar joylari) xo’jaligi va yordamchi binolarga (ma`muriy , maishiy 
va boshqa binolar) bo`linadi. 
Tayyor yoki yarim fabrikat mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun mo’ljallangan 
binolar ishlab chiqarish binolari deyiladi. Ular ishlab chiqarish tarmoqlariga ko’ra: 
tikuvchilik, shtampovka-temirchilik, termik, asbobsozlik, ta’mirlash va shu kabi 
ko’pgina turlarga ajraluvchi binolardir. 
Sanoat korxonalarini issiqlik, elektr energiyasi, siqilgan havo, bug’, gaz bilan 
ta’minlashda kerak bo’ladigan issiqlik va gidroelektrstantsiyalari, elektr va 
transformator yordamchi stantsiyalari, bug’ xonalar va hokazolar energetika binolari 
turlariga mansubdir. 
Transport-ombor xo’jaligi binolariga esa garajlar, tayyor transport omborlari, o’t 
o’chiruvchilar deposi va hokazolar kiradi. 
Yordamchi binolarga ma’muriy-maishiy binolar, ovqatlanish va tibbiyot 
punktlari joylashgan binolar kiradi. 
Sanoat binolarining reja va o’lchamlari katta kichikligi va ularning konstruktiv 
yechimlari bino vazifasiga hamda unda kechadigan texnologik jarayon 
xususiyatlariga qarab belgilanadi. 
Sanoat binolari vazifasiga va qanchalik kerakligiga qarab sifati, asosiy 
konstruksiyalarining uzoq muddat o’z vazifasini bajarib turishi va o’tga chidamlilik 
belgilariga ko’ra to’rt sinfga ajratiladi. Bunda birinchi sinfli sanoat binolariga 

---

9 
maksimal (yuqori) talab qo’yilsa, 4 sinfdagi binolarga minimal (o’rtacha) talab 
qo’yiladi. 
Sanoat binolari uchun uzoq vaqt o’z vazifasini bajarib turish darajasi 
quyidagicha belgilanadi: birinchi darajali sanoat binolari uchun bu muddat 100 yildan 
kam bo’lmasligi, Ikkinchi darajali sanoat binolari uchun bu muddat 50-100yil, 
uchinchi darajali sanoat binolari uchun 20-50yil va to`rtinchi darajali sanoat binolari 
uchun bu muddat 20 yilgacha qilib belgilangan. 
Sanoat binolari konstruktiv elementlarining yonuvchanlik belgisi va chidamlik 
chegarasiga asosan, bino o’tga chidamligini besh darajaga bo’lish mumkin. Bunda 1- 
sinfli imoratlar uchun o’tga chidamlik 2-darajadan, 2-sinfli imoratlar uchun esa 3-
darajadan kam bo’lmasligi kerak. 3-hamda 4-sinfli binolar uchun o’tga chidamlik 
darajasi belgilanmaydi. 
Sanoat binolari arxitekturaviy-tuzilish belgilari bo’yicha bir qavatli, ko’p 
qavatli, aralash qavatli bo’lishi mumkin. (