Toshkent arxitektura-qurilish instituti

 
Osma kranli 
Ko`prikli kranli 
Kr
ansiz 
1.5 Rasm. Kranli (osma, ko`prikli) va kransiz bir qavatli sanoat binolari. 
1-osma kran; 2-harakatlanuvchi mexanizim; 3-osma yo`l; 4-elektrotal; 5-
kranchining kabinasi; 6-kranni xarakatlantiruvchi mexanizim; 7-ko`taruvchi kran; 8-
yuk ko`taruvchu aravacha; 9-kran osti yo`li; 10-elektr tok o`tkazgichlar. 

---

13 
 
1.6 Rasm Fanarli va fanarsiz bir qavatli sanoat binosi. 
1-ustun; 2-ferma; 3-fanar; 4- tom yopma plitasi va to`shamasi; 5-suv tarnovi. 

---

14 
1.2. Sanoat binolariga qo’yiladigan asosiy talablar. 
Barcha binolarga, jumladan sanoat binolariga ham asosan to‘rtta funksional yoki 
texnologik, texnik, me’moriy-badiiy va iqtisodiy talablar qo‘yiladi. 
Texnologik yoki funksional talab
– mazkur bino qanday maqsadga mo‘ljallab 
qurilgan bo‘lsa shu maqsadga to‘la javob berishi, uning o‘lchamlari texnologik va 
ko‘tarma – transport vositalarini bemalol joylashishini ta’minlashi, materiallar va 
buyumlarni bir joydan ikkinchi joyga siljishiga hamda texnologik jihozlarni montaj – 
demontaj qilinishini ta’minlashi, kishini xavfsiz ishlashi uchun belgilangan barcha 
sanitar me’yorlariga to‘liq javob berishi, jumladan havo muhiti, yorug‘lik, shovqin 
holati talabga javob berishi kerak. Sanitar normalar bo‘yicha sanoat korxonalarida 
ishlaydigan har bir kishiga kamida 15
hajm joy, 4,5
yuza to‘g‘ri kelishi kerak.
Ko‘pgina texnologik jarayonlar binodagi havoni muhitini ifloslanishiga olib 
keladi. Bu havo muhitini ifloslanishlardan binoda ishlaydigan ishchilar har xil tabiiy 
va sun’iy shamollatishlar orqali muhofaza qilingan bo‘lishi shart. Binoning havo 
muhiti har xil shamollatish fonarlari, sanoat binosining tashqi devorining 1m hamda 
4-6 m balandlikda o‘rnatiladigan lentasimon fortochka oynalari, turubalar, shaxtalar 
orqali tozalanadi. Texnologik jarayonlar har xil shovqin, vebratsiya, elektro magnit 
to‘lqinlari, radio chastota, to‘lqinlari nurlanish manbalari bo‘lishi mumkin. 
Shovqinning belgilangan me’yoridan oshishi, me’yoridan ko‘p bo‘lgan 
ximoyalanmagan tashqi shovqin texnologik jarayonlarning borishiga salbiy ta’sir 
qiladi va ishchilarni tez charchashlariga sabab bo‘ladi. Sanitar me’yorlar bo‘yicha 
sanoat korxonalari atrofida sanitar zonalari qoldirilishi talab e’tiladi. Sanitar 
muhofaza zonalaring o‘lchamlari birinchi guruh binolar uchun 1000 m dan, 5 guruh 
uchun 50 m dan kam bo‘lmasligi kerak. Tabiiy yorug‘lik inson salomatligi uchun 
juda katta foyda. Shu ning uchun ham binolarini loyihalashda tabiiy yorug‘likka 
alohida e’tibor qaratish lozim. Tabiiy va sun’iy yorug‘lik me’yor talablarida bo‘lishi 
kerak. Ochiladigan va ochilmaydigan devor oynalari, fanarlar qo‘yiladi. Fanar yuzasi 
sanoat pol yuzasining 1% ni tashkil qiladi. Yorug‘lik fanarlarining balandligi 1.25; 
1.5; 1.75, eni 6-12 m, uzunligi esa 84 m gacha bo‘lishi mumkin. Ayrim ishlab 
chiqarish texnologiyalari uchun tabiiy yorug‘likni muhimligini e’tiborga olish zarur. 

---

15 
Ishlab chiqaish binolari ichidagi havoning harorati, nisbiy namligi, havoning har xil 
zararli gazlar bilan ifloslanganligi, ishchilarining salomatligiga, ishlab chiqariladigan 
mahsulotlarining 
sifatiga, 
texnalogik 
uskunalarning 
va 
binolarida 
konstruksiyalarining saqlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi va shuning uchun ham 
sanoat havo muhitini me’yor darajasida saqlash muhim ahamiyatga ega.