Rasmiy va shaxsiy xatlar. Ularning turlari

Rasmiy va shaxsiy xatlar. Ularning turlari
Rasmiy xatlar
Rasmiy xatlarda bayon qilingan fikr mantiqiy izchillikda ifodalanishi, yetarli dalillar bilan asoslanishi va xulosalanishi lozim. Zarur holatlarda o`rinli taklif yoki e`tiroz bildirilishi mumkin. Ammo mutasaddi rahbarga nisbatan hurmat saqlanishi, murojat odobiga amal qilinishi zarur. Shu maqsadlarda: -rahbarga murojat shakli “Siz “so`zini bosh harfda yozish orqali ifodalanadi (Sizga,Sizdan kabi); -fikriy bog`liqlik “bu”,”ushbu”,”mazkur”,”shu sababli”,”shunga ko`ra (muvofiq)”kabi so`zlar yordamida ta`minlanadi; -taklif va e`tirozlar “bizningcha”, “shartnomaga ko`ra”, ”biroq”,”shu bilan bir qatorda”,”deb o`ylaymiz” kabi so`z va so`z birikmalari orqali ifodalanadi.
Topshiriq: Nuqtalar o`rniga tegishli so`z yoki qo`shimchani qo`yib ko`chiring. Aynan shu so`z yoki qo`shimchani nega tanlaganingizni tushuntiring.
1. Ta`til boshlanishi…(bilan,tufayli)… (sen, siz)ning kelishing… (-izni,-ni) orziqib kutaman. 2. Mendan hammag-ga. … (ayniqsa, xususan) sinfdoshlaringga …(tegishli, ko`pdan-ko`p) salom…(-ni, -lar)yetkaz… (-ishingni so`rayman, -asan deb o`ylayman). 3. Ushbu (xat,maktub) senga qaysi…(kun, sana) da yetib bor…
(-ishi bilan,-sa) darrov javob yoz…(-ishing kerak,-giri), xo`pmi. 4. Yuborgan… (mablag`, pul) laringizni oldim, katta… (rahmat, tashakkur)/ 5. Bo`sh qol…
(-dimmi, -gan taqdirda) xayolimni sizdan uz… (-ishim mumkin emas,-olmay qolaman). 6. Menga ko`rsatgan…(maxsus, katta) yordamingiz… (orqali, tufayli) ishlarim… (rivojlandi, yurishib ketdi).7. Siz bilan… (tez muddatda, yaqin kunlarda) ko`rishish… (umiddaman, zarur).


Shaxsiy xatlar

Shaxsiy xatlar vazifasi va mazmuniga ko`ra ikki turli bo`ladi. Kundalik turmushda, asosan, oilaviy yoki do`stona munosabatlarni ifodalovchi xat, maktub keng qo`llanadi.Bunday xatlar rasmiy yozishmalardan hajmning cheklanmaganligi, shakily mustaqilligi, matn mazmunining ichki kechinmalarga, hazil, qochiriq, gina, afsus, taklif, e`tiroz, minnatdorchilik kabilarning oddiy so`zlashuv yoki badiiy uslubga yaqin ifoda shakliga xosligi bilan ajralib turadi. Salomnoma xatlari, sevgi maktublari, do`stlik va hamkorlik munosabati yuzasidan yoziladigan xatlar ana shunday erkin uslubda yoziladi. Shaxsiy xatning diplomatik yozishmalarga mansub turi ham mavjud. Bular yarim rasmiy tusda bo`lib, ularda davlat boshliqlari,diplomatik xodimlarning shaxsiy va oilaviy hayotdagi yangiliklar, sovg`a taqdim etish, minnatdorchilik bildirish, rasmiy uchrashuvlarda ko`rsatilgan masalalarni hal qilishga qaratilgan iltimoslar bildiriladi. Yuqoridagi shaxsiy xatlardan farqli ravishda bunda adabiy til me`yoriga to`la amal qilinadi. Topshiriq: Telefonda rasmiy so`zlashuvga oid dialoglardagi bo`sh o`rinlarni to`ldirib, daftaringizga ko`chiring, nutqiy qoliplar shaklining tuzilishiga e`tabor bering.

1. –Allo, Olim Rahimovich kerak edilar, nashriyotdan qo`ng`iroq qil… . - Hozir chaqiraman. - Allo, Rahimov… . - Assalomu alaykum. Men “O`qituvchi” nashriyotining muharriri Ortiq Abdullayevman. Nashrga tayyorlanayotgan qo`lyozmangiz… nashriyotga kelib ketishingiz… . - Yaxshi, erta… borsam bo`ladimi? - Xo`p, albatta, bora… . 2. - Allo, litseylar boshqarma… Mo`minjon Mahmudovman. - Eshita… Mo`minjon Qodirovich! Men xodimlar… boshlig`i Anvar Qosimovman. - Sizdan iltimos, Anvarjon, direktor bilan kelishilgan… olimpiada hay`atiga kiritila…o`qituvchilar ro`yxatini yubor… - Nechta kishini tavsiya etish… lozim? - Beshta tajribali o`qituvchini yozsangiz, o`zimiz tanlab olamiz. Tushunar…?
- Tushundim, Mo`minjon Qodirovich. - Yaxshi, soat olti… kutaman. - Xo`p, hozir tayyor… yetkazaman.