Тошкент — «МЕҲнат» —1986



Download 2,23 Mb.
bet52/85
Sana13.07.2022
Hajmi2,23 Mb.
#790250
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   85
Bog'liq
энтомология 11

ЖИНСИЙ ПОЛИМОРФИЗМ
чилари ташқи кўриниши жиҳатидан бир-бирига ўхшамайди. Кўпгина тур чумолиларнинг бир-биридан фарқ қи-ладиган эркаклари, урғочилари ва ишчилари билан бир қаторда,* боши-катта ва жгғлари кучли тарақңий этган формалари, яъни душманлардан инни ҳимоя қиладиган «аскарчилари» ҳам бор (32- расм). «Аскарлари» жин­сий жиҳатдан етишмай қолган ва қў-шимча белгилар пайдо бўлган урғочи-лардир.
Жамоа бўлиб яшайдиган ҳашарот-ларнинг жинсий полиморфизми оила-си ичидачмураккаб механизм восита-сида вужудга келади. Бунда бача-доннинг ажратадиган махсус те лер­гон суюқлиги муҳим роль ўинаиди. fcf суюқлик ишчи индивидларга физиологик таъсир этиб, жинсий без-ларнинг ривожланишини тормозлай-ди. Оила аъзолари орасида озиқа алмашиш ва личинкаларини боқиш ҳам муҳим роль ўйнайди. Асалари-ларда оталанмаган тухумларидан эр­как (трутень)лари ривожланади.
Умуман жинсий полиморфизм таш­ки омиллар таъсиротидан қатъи назар оила ичида назорат килинади.
Экологик полиморфизм ташқи муҳит таъсирида; вужудга ке­лади. Буларда айниқса қанотларнинг ривожланиш даражаси хар актерли-дир. Баъзи тур ҳашаротларда зркак ва урғочи индивидидан қатъи назар, қанотлари бир неча формада, яъни узун қанотлилар, калта қанотлилар ва қанотсиз бўлнши мумкин. Масалан, бузоқбошларда, чирилдоқларда, қан-далаларда ва бошқаларда (III таб­лица).
Экологик полиморфизмнинг бошқа ўзгариши фасл полиморфизмдир. Ма­салан, ўсимлик битларида йилнинг фаслига караб турли хил шаклда, жумладан қанотли ёки қанотсиз, пар-таногенетик эркаклари бўлиши мум­кин. Бунда айниқса фотопериод даври-нинг давомийлиги, ҳарорат, овқат-нинг биохимиявий хусусияти муҳим роль ўйнайди.
Экологик полиморфизмнинг яна якка ҳолида яшовчи ҳашаротлар ҳам-да туда ҳолатда яшовчи формалари уч-раб туради. Булар бир-биридан ўтиб туриши мумкин.
Ҳашаротларнинг умри ҳар хил бўлиши юқорида қайд этилган эди. Турли фазалар — личинкалик, ғум-баклик ва имаго даврларининг даво-мати ҳам ҳар хил бўлиб, бу ҳашарот-нинг бирон ҳаёт шароитига нечоғлик мослашганлигига боғлиқ. Ниначилар-нинг личинкалари сувда камида бир' йил, баъзи турларининг личинкалари 2—3 йил яшайди, имаго эса бир неча ҳафта яшайди. Май кўнғизининг ли­чинкаси тупроқда 4—5 йил яшайди,-кўпгина капалакларнинг личинка­лари 2—3—4 ҳафта, пашша личинка­лари эса бир неча кун яшайди.
Умуман олганда хашаротларнинг тухум, личинка, баъзан ғумбак тип­лари ва имаго ҳамда уларнинг морфо-биологик хусусиятлари систематик бирликларни ҳосил килади.



Download 2,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish