Тошкент — «МЕҲнат» —1986

КИРИШ

Энтомология — (юнонча — ento-mon — ҳашарот, logos — фан) ҳаша-ротларни ўрганувчи фан. У биология фанининг тез суръатда ривожланиб бораётган бир тармоғи бўлиб, ўзи айни вақтда қатор мустақил илмий соҳа-ларга: у м у мий энтомоло­гия, қишлоқ хўжалиги энтомологияси, ўрмонхў-жалиги энтомологияси, медицина энтомология­си ҳамда ветеринария энтомолог и- я с и г а б ў л и-нади,
/Умумий энтомология назарий фан Йулиб, у юқорида кўрсатилган ама-улий энтомология соҳаларининг илмий асоси бўлиб хизмат қилади. Фаннинг асосий вазифаси ўсимлик, одамва уй ҳайвонларига зиён етказувчи зарарку-нанда ҳашаротларга қарши илмий асосланган кураш чораларини ишлаб чиңиш ва фойдали ҳашаротларни му-ҳсфаза қилишдир.
/''""' Умумий энтомологияда ҳашарот-ларнинг тана тузилиши, ички орган-ларининг иши, ҳаёт кечириши, хилма-хиллиги ва ташқи муҳит билан боғ-лиқлиги ёритилади. Шунинг учун умумий энтомология— м о р ф О Л 0-г и я (ташқи морфология ёки эйдо-иомия ва ички анатомия) ф и з и о л о-ги я, биология ҳамда эколо­гия (яшаши), систематика ва классификация бўлим-ларига бўлиниши мумкин.
дашаротлар — умуртқасиз ҳай-вонларнинг бўгимоёқлилар
(Arthropoda)ranH, трахеялилар (Tracheata)" кенжа тип и, да­шаротлар (lnsecta) ёки о л т и оёқл и л ар (Hexapoda) с и н ф и-га мансубдир. Бу типга ҳашарот-лардан ташқари қисқичбақа-симонлар (Crustacea), ў р г и |м-чаксимонлар (Arachnoidea), кўпоёқлилар (Myriapoda) ва бошқа синфлар ҳам киради.
Ҳашарот турлари табиатда жуда кенг тарқалган ва улар турлича тузи-лишга эга. Ҳозирги вақтда 1 млн. га яқин ҳашарот тури борлиги маълум. Улар 1,5 млн. дан кам эмас деган фикрлар ҳам бор. Чунки кам ўрга-нилган область ва тропик зэналардан ҳар йили 7 — 8 мингга қадар янги тури топилиб туради. СССРда {100 мингга яқин ҳашарот тури борлиги тахмин этилади. Лекин ҳозирча маъ­лум бўлганлари бу рақамдан кам.
Умуман ҳашаротларнинг турлари ва сони қолган ҳамма ҳайвон турлари билан ўсимлик турларини қўшиб ҳи-соблагандан ҳам кўп.
Ҳар бир тур ўзигахос тузилишга ва хусусиятга эга. Ҳашаротларнинг тузилишидаги ўзига хос белгиларини муҳитга мосланиш даражасини, та­биатда тутган ўрнини, одамлар учун аҳамиятини бошқа томонларини ўрга-ниш муҳим аҳамиятга эга.Бу хусусият-ларни чуңурроқ ўрганиш зараркунанда ҳашаротларнм йўцотиш ва айни вақтда фойдали ҳашаротларни сақлаб, улардан фойдаланиш имкониятини беради. \