Тошдту «Иқтисодиёт назарияси»

Иқтисодиёт назарияси фанининг предмети – иқтисодий ресурслар чекланган шароитда жамиятнинг чексиз эҳтиёжларини қондириш мақсадида моддий неъматларни (ва хизматларни) ишлаб чиқариш, тақсимлаш, айирбошлаш ва истеъмол қилиш жараёнида вужудга келадиган иқтисодий муносабатларни, ижтимоий хўжаликни самарали юритиш қонун–қоидаларини ёки кишиларнинг иқтисодий хатти-ҳаракатини ўрганишдан иборат.
Иқтисодий муносабатлар – бу моддий ва маънавий неъматларни такрор ишлаб чиқариш жараёнида кишилар ўртасида вужудга келадиган турли ҳил муносабатлардир.
Иқтисодий муносабатларнинг аниқ намоён бўлиш шакллари қўйдагилар:

• 
  Иқтисодий ҳодисалар: ишсизлик, инқироз, инфляция, бандлик ва ҳоказо.
  
• 
  Иқтисодий жараёнлари: ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш, тақсимлаш, айрибошлаш, истеъмол ва ҳ.к.
  

Иқтисодиёт назарияси фанининг мақсади. Чекланган иқтисодий ресурслардан фойдаланишнинг турли муқобил вариантларидан энг самаралисини топиш орқали жамиятнинг чексиз эҳтиёжларини тўлароқ қондириб боришнинг назарий ва амалий муаммоларини тадқиқ қилишдан иборат.


4. Фаннинг вазифалари, унинг миллий ва иқтисодий ғояларнинг ривожланишидаги роли.

Фаннинг предмети, унинг вазифаларида янада ойдинроқ кўринади.

Иқтисодиёт назарияси фанининг вазифасини икки томондан, яъни ҳам амалий ва ҳам назарий томондан тушунтириш мумкин.
Фаннинг амалий вазифаси чекланган ресурслардан самарали фойдаланиб, уларнинг ҳар бирлиги эвазига кўпроқ товарлар ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатишни таъминлаш, ҳар бир фаолият турлари бўйича харажатлар миқдори билан эришилган самара, яъни товар ва хизматлар миқдорини таққослаш, ресурслардан унумлироқ фойдаланиш йўлларини топишга қаратилади. Бу вазифа яратилган назариялар ва илмий қарашларни реал амалий ҳаётга жорий қилиб боришни ҳам ўз ичига қамраб олади.
Иқтисодиёт назарияси фанининг мақсади эса, энг аввало, илмий билишдан иборатдир. Шундан келиб чиқадики бу фан иқтисодий жараёнлар ва ҳодисаларнинг моҳиятини, иқтисодий қонунлар ва иқтисодий тушунчаларнинг мазмунини ёритиб илмий билиш вазифасини бажаради.
Иқтисодиёт назарияси фанининг қайд қилинган амалий ва назарий вазифалари бир - бири билан чамбарчас боғлиқдир. Амалий иқтисодиёт назарий билимга эга бўлишни, у билан қуролланиш заруриятини тақозо этади. Назарий билим эса олдиндан кўра билиш ва амалий ҳаракат йўлини тўғри белгилаш имконини беради.
Умуман олганда, бу фан иқтисодий жараёнлар, воқеа ва ҳодисалар сирини билишда илмий қўлланмадир.
Услубият — бу илмий билишнинг тамойиллари тизими, йўллари, қонун - қоидалари ва аниқ ҳадисларидир. Бу объектив реалликни билиш диалектикаси, мантиқи ва назариясини ўз ичига олувчи бир бутун таълимотдир. Услубият умуммиллий тавсифга эга, лекин ҳар бир фан ўзининг предметидан келиб чиқиб, ўзининг илмий билиш усулларига эга бўлади. Шунинг учун услубият умуммиллий ва айни вақтда хусусийдир.
Диалектика илмий билишнинг умумий усули бўлиб хизмат қилади. Унинг иқтисодиёт назарияси фанида қўлланиладиган асосий қоидалари қуйидагилар:

• 
  Иқтисодиёт бир-бири билан алоқада, чамбарчас боғлиқликда, зиддиятда бўлган ўзаро таъсир қилиб турадиган турли бўғинлардан, бўлаклардан иборат яхлит бир организм деб ҳисобланади;
  
• 
  Иқтисодий ҳодиса ва жараёнларнинг келиб чиқиши, амал қилиши ва барҳам топиши, унинг сабаблари ва оқибатлари ички алоқадорлик ва боғлиқлик томонларини замон ва маконда рўй бериши тан олинади;
  
• 
  Иқтисодий жараёнларни оддийдан мураккабликка, қуйидан юқорига ривожланишида деб қаралади. Бу ерда сон жиҳатидан ўзгаришлар тўплана бориб, сифат жиҳатидан ўзгаришга олиб келиши ҳисобга олинади.
  

Иқтисодиёт назарияси фанининг ўзига хос тадқиқот усуллари ҳам мавжуд. Улардан энг асосийлари қуйидагилар: