Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

Etiologiyasi. 
Qo‘zg‘atuvchisi 
Ichthyosporidium hoferi
zam- 
burug‘ining tuzilishi juda ham oddiy. U baliq organizmida parazitlik 
qilayotgan davrda turli to‘qimalarda sharsimon shakldagi plaz- 
modiylarning sista (tuganakcha) ko‘rinishida uchraydi. 
Plaz-

---

modiylaming yoki zamburug‘laming tana uzunligi 6-20 mkm gacha, 
kattalarida diametri 200 mkm gacha.
Epizootologik ma’Iumotlar. 
Ixtiosporidiozga ko‘pgina turdagi 
(seld, losos, treska, qalqonbaliq va akvarium) baliqlar moyil. Biroq 
kasallikning epizootiya va enzootiya ko‘rinishi faqat gulmohi 
turidagi baliqlami o‘stirish va ko‘paytirish bilan shug‘ullanuvchi 
baliqchilik xo‘jaliklarida (ayniqsa, zamburug‘ bilan soy va rangdor 
gulmohi turlari intensiv ravishda zararlanadi) kuzatiladi.
Tabiiy sharoitda ixtiosporidioz surunkali oqimda kechib, yillar 
davom etishi mumkin. Kasallikka barcha yoshdagi baliqlar cha- 
linadi, biroq bir yoshgacha boiganlarida xavfli kechib, o iim bilan 
tugaydi. Kasallik manbai - bu kasal baliqlar, kasallikdan o‘lgan 
baliqlarning jasadlari hamda zamburug‘ning sporalari bilan iflos- 
langan suvlar hisoblanadi.
Klinik belgilari. 
Kasallikning klinik belgilari turli-tuman bo‘- 
lib, u yoki bu organ-to‘qimalaming hamda butun organizmning 
xususiyati va zararlanish darajasiga bogiiq. Masalan, markaziy nerv 
sistemaning intensiv ravishda zararlanishi oqibatida baliqlarda hara- 
kat koordinatsiyasining buzilishi kabi xarakterli belgilar kuzatiladi. 
Kasal baliqlarda normal harakatlanish qobiliyati yo‘qoladi, ularda 
ishonchsizlik kuzatiladi, holsizlanib sohillarda suzib yuradi, mast- 
likka o‘xshash qaltiroq harakat namoyon bo‘ladi. Kasallikning dast- 
labki nomi ham shundan kelib chiqqan. Jabra apparatining zambu- 
ru g iar bilan kuchli zararlanishi oqibatida baliqlarning tashqi ko‘ri- 
nishi sogiomlamikidan farq qilmasa-da, bexosdan, birdan oiib, 
nobud boiib qoladi (kislorod yetishmasligi natijasida). Buyrak va 
jigarda ko‘p miqdorda plazmodiylaming boiishi esa baliqlarda ko‘r 
boiish, tana tangachalarning quruqlashib qolishi va ajraiishi hamda 
tana bo‘shliqlarida ekssudatlaming yigilib qolishiga olib keladi. 
Suzgich pufagining zararlanishi oqibatida esa gidrostatik muvozanat 
buziladi, baliqlar suv havzalarining ostiga yotib qoladi. Zambu- 
rugiam ing mushaklarda va teri qatlamida parazitlik qilishi nati­
jasida esa umumiy kuchsizlanish kuzatilib, tananing turli qismlarida 
yaralar hosil boiadi, ularda saprofit mikrob va zamburugiarning
87

---

rivojlanishi natijasida jarayon avj olib murakkablashadi. Kasallik­
ning klinik ko‘rinishidan qat’i nazar baliqlar oziqa qabul qilmaydi, 
oriqlanadi, ikkilamchi infeksiyalarga beriluvchan bo‘lib qoladi.