242
172-rasm. Gipogastral
sohaning
topografiyasi (sxema):
a - sog‘lom odamda
medial chov chuqur-
chasi orqali o‘tkazilgan
sagittal kesim; to‘g‘ri
chov churrasida medial
chov
chuqurchasi or-
qali o‘tkazilgan sagittal
(b) va ko‘ndalang (v)
kesimlar.
1-tashqi qiyshiq mus-
kul aponevrozi; 2-ichki
qiyshiq muskul; 3-
ko‘ndalang muskul; 4-
ko‘ndalang fassiya; 5-
pariyetal qorinparda;
6-medial chov churrasi;
7-urug‘ tizimchasi; 8-
chov boylami; 9-churra
darvozasi; 10-churra
qopchasi; 11-tashqi
chov chuqurchasi; 12-
pastki epigastral tomirlar; 13-kindik arteriyasi; 14-obliteratsiyalangan uraxus
(siydik yo‘li); 15-to‘g‘ri muskul g‘ilofi.
ning ichki halqasi), ya’ni moyak pastga tushayotganda xuddi qo‘lqopning
barmog‘iday o‘zi bilan birga ko‘ndalang fassiyani
ham chov kanaliga va undan
yorg‘oqqa olib kiradi. Shunday qilib, urug‘ tizimchasining umumiy g‘ilof pardasi
bo‘lgan
fascia spermatica interna – ko‘ndalang fassiyaning bo‘rtig‘idir (172 va
168-rasm a,b).
Ko‘ndalang fassiya pastda taroqsimon boylamga (medial tomonda) hamda
yonbosh fassiyasiga birikadi (lateral tomonda), ichkarida qorin to‘g‘ri muskuli
g‘ilofining orqa tomonini (yoysimon chiziqqacha) va to‘g‘ri muskulning orqa yuza-
sini qoplab (yoysimon chiziqdan pastda), oq chiziq bo‘ylab pariyetal qorinparda-
ga yopishadi, tashqarida esa belning chuqur muskullarining fassiyasiga, yuqorida –
diafragma fassiyasiga, pastda tos ichi fassiyasiga davom etadi.
Qorinparda oldi kletchatkasi
(tela subserosa) qorinpardaning
pariyetal
varag‘ini ko‘ndalang fassiyadan ajratib turuvchi yog‘ qatlami bo‘lib, qorinning
orqa devoridagi qorinparda orti kletchatkasiga, pastda tosning kletchatkasiga
davom etadi. Qorinparda oldi kletchatkasi qorinning oldingi devorida yupqa qat-
lam ko‘rinishida bo‘ladi, oq chiziq va kindikda bo‘lmaydi.
Qorinparda oldi kletchatkasida
a.
epigastrica inferior et a.
circumflexa ilium
profunda va ularning venalari o‘tadi.
A.
epigastrica inferior tashqi yonbosh ar-
teriyasidan boshlanib, ichki va tashqi chov chuqurchalari orasidan, pastdan yuqo-
riga,
tashqaridan ichkariga, kindik tomonga yo‘nalib, to‘g‘ri muskul qiniga kir-
243
guncha qorinparda oldi kletchatkasida joylashadi. Bu arteriya qorinning old-yon
devorida kindikni yonbosh suyagining oldingi-ustki o‘tkir o‘sig‘i bilan tutashtiruv-
chi chiziq –
linea spinaumbilicalis–ni uning ichki va o‘rta 1/3 qismlari orasida
kesib o‘tadi. Shu sababli, qorin bo‘shlig‘ini punksiya qilishda troakar
linea
spinaumbilicalisning o‘rtasidagi nuqtadan kiritiladi. Bunda, birinchidan, qorin us-
tining pastki arteriyasi shikastlanmaydi,
ikkinchidan, troakar asosan, qorin devor-
idagi muskullarning aponevrozlari orqali o‘tadi (ichki qiyshiq muskulning esa
yupqa muskul tolalarini teshib o‘tadi).
Qorinpardaning devor oldi (pariyetal) varag‘i
(peritoneum parietale) yu-
qorida diafragma fassiyasiga birikib, oldinda qorinning old-yon devorini ichki
tomondan qoplaydi va pastda chov boylamiga 1 sm yetmasdan orqaga burilib, tos
bo‘shlig‘iga o‘tib ketadi. Demak, bu yerda ko‘ndalang fassiya bilan qorinparda
orasidagi yog‘ kletchatkasi bilan to‘lgan oraliq ancha qalin bo‘ladi. Shu yerda
qorinpardani kesmay turib, uni asta surish yo‘li bilan siydik yo‘lining
pastki qismini
va siydik pufagini qorinpardadan tashqarida ochish mumkin.
Ushbu kletchatka bo‘shlig‘ida tashqi yonbosh tomirlari
(vasa iliaca exter-
na) va ularning shoxlari hamda tashqi yonbosh limfa tugunlari joylashadi.
Qorinparda qorin old-yon devorining ichki tomonini qoplab, qorin devori-
ning ichki yuzasida o‘zining bir nechta hosilalarini hosil qiladi. Ularga kindik
burmalari va chuqurchalar kiradi (166-rasm).
Kindik burmalari 6 ta bo‘lib, bittasi kindikdan yuqoriga, qolganlari kindikdan
pastga yo‘nalgan:
1) jigarning yumaloq boylami,
lig.
teres hepatis obliteratsiyalangan kindik
venasi,
v.
umbilicalis ustidagi burma bo‘lib, kindik chandig‘idan boshlanadi va
kindik kanali orqali yuqoriga va biroz o‘ngga yo‘nalib,
jigarning vistseral yuza-
sidagi
incisura lig.
hepatisga boradi. Bu boylam bo‘ylab 2 tadan 4 tagacha
vv.
paraumbilicales o‘tadi (163-rasm);
2)
plica umbilicalis mediana siydik pufagining cho‘qqisini kindik bilan tu-
tashtiruvchi, o‘rta chiziq bo‘ylab joylashgan va obliteratsiyalangan siydik yo‘li,
urachusning ustidagi toq burmadir;
3-4)
plicae umiblicales mediales siydik pufagining yon tomonlaridan kindik-
ka boruvchi obliteratsiyalangan
aa.
umblicalesning ustidagi oraliq kindik burma-
laridir;
5-6)
plicae umbilicales laterales -
aa.
et vv.
epigastricae inferiores ustidagi
tashqi kindik burmalaridir.
Sanab o‘tilgan burmalar orasida, ularning boshlanish joylarida, 3 juft chu-
qurcha hosil bo‘ladi (166- va 168-a-rasmlar):
1)
pufak usti chuqurchasi (fossa supravesicalis) - o‘rta va oraliq kindik bur-
malari orasida, siydik pufagi ustida joylashgan;
2) ichki chov chuqurchasi
(fossa inguinalis medialis) - oraliq va tashqi kindik
burmalari orasida joylashgan;
3) tashqi chov chuqurchasi
(fossa inguinalis lateralis) - tashqi kindik bur-
masining tashqarisida joylashgan.
