Тивбиет олий талабалари учун ўҚув адабиёти

ҲОМИЛАДОРЛИК ДАВ«>ИДА МОДДАЛАР АЛМАШИНУВИ
Бу даврда аёллар оргаиизмида орган ва снстемалар функция-си ўзгариши билан бирга моддалар алмашинуви ҳам ўзгаради.
Ҳ а в о а л м гш ину в и. Хориом киприклари оралиғида, кин-
рик' капиллярлари деворининг жуда юпқа пардаси ва уларни
иоплаб турган зпителинлар ёрдамида (ҳомила тараққиёти бобига
қаранг) она билан ҳомила қони ўртасида яқин алоқа боғлзладн.
Дммо она қони билап ҳомила қони аралашмайди, чунки ҳар би-
рииинг ўзига хос қоп айланиш систсмасн мавжуд, Ҳаво алмаши-
нуви асосан кислород алмашувидан иборатдир. Сна организми-
даги кислородиинг бир қисмини ҳомича ўзлаштирали, шу /уфай-
ли ҳомиладор аёл организмининг кислородга булгяч аҳтиёжи
жуда ортади. . *
Оқсил алмашинуви. Ҳомиладор гёл организмидаги оқсил моддалар ҳомиладорлик даврида (айниқса Оиринчи ярми-да) бачадоннинг ўсиши ва сут безларинииг ривожланиши учун-зарур бўлган махсус оқсил моддаларни ишлаб чиқаришгз, кейин-чалик эса ҳомиладор организмида ҳомила тўцимаси ва органлар-нинг ташкил топишига сарфланади.
Бундап ташқари, туғиш ва чақалоқпи эмизиш вақтида (туқ-қаидаи кейинги 1 — 1,5 йил давомида) она организмидан сарф бўладиган оқсилни тиклаш учун оқсил моддаларнинг бир цисми сақланади. Одатда ҳомиладорлик даврида оқсил алмашинуви сусаяди, шунга кўра у оқсилга бой ҳайвонот маҳсулотларинн кўл тановул қилиши ярамайди, чунки ҳомиладор организмида оқсил кўпайса зарарли таъсир кўрсатадиган сралиқ маҳсулотлар (тўла парчаланмаган оқсиллар) тўпланиши мулкин. Шунга кўр^а бош-қз турдаги оқсиллардан фойдаланиш керак.
Минерал тузлар алмашинуви. Ҳомиладор аел организмидаги тўқималарда, айниқса ҳомиладорликнинг иккиичи ярмида сув ва хлоридлар кўпаяди. Бу иккала омил тўқималар-нинг қайишқоқлик ҳусусиятини оширади ва туғруқ вақтида ҳо миланинг туғиш йўлларидан ўтиши осонлашади.
Ҳомиладор ва ҳомила учун кальций, натрий, калий, фосфор, магний ва темир тузлари керак бўлади. Қальций тузлари ҳомқла скелетининг суякланишига сарфланади. Агар она организмиг⁴ ^альций тузи етарли миқдорда тушмасг, ҳомила скелети т>'рдн ўзгаришларга учрайди.
Оргзнизмда кальций тузининг етишмаслиги ^омиладор тиш-ларининг емирилишига, чириб бузилишига, тирноқларининг садоа синадиган бўлиб қолишига олиб келади. Оғир ҳолатларда суяк-^1Г|ар юмшаб, мўрт бўлиб қолади. Ҳомиладор организмидзгч фос Фор асосан кальций тузи билан бирга ҳомила суяк системасининг Ривожланишида иштирок этади. Бундан ташқари, фосфоп нсрз ^системасининг тузилиши учун 'ҳам сарфланади. Агар шу ҳар хнл ^тУз организмда етарли бўлмаса, тетания, остеомаляция вужуДга ^елиши мумкин. Фосфор ва кальций тузлари етишмася, чаноқ ^сУяги юмшаб, шакли ўзгариши мумкин. Аммо бу патологнк ҳо-^1ат Козир деярли учрамайди, чунки ҳамма аёллар консультация-^Да врач текширузидан ўтадилар ва уларга вақтида профилактика ^[°ралари 'кўрилади.
Темнр тузлари ҳомила организмида қон элементлари ташки.. топиши учун зарурдир. Бу тузлар асосан ҳомиланинг жигари ва талоғига йиғилади. Она сутида темир тузлари кам бўлганлиги сабабли чақалоқ туғилгандан сўнг дастлабки бирич-чи ой мобаннида ўз органнзмнда йиғилган шу тузларни сарф^ лайди.' Қўп муаллифлар (Ю. А. Алексеев) нинг айтишича, ҳоми-ланинг тараққиётн учун ўрта ҳисоб билан 450 мг теми^ тузлари сарфланадм. Ҳомнладор аёл таркибидз темир тузлари бўладиган овкатллрдан еб турмаса, организмида темир моддаси камаядя. Бу ҳолат кўлинча ҳомиладорликнииг 26—28 ҳафталарида намоён бўла бошлпйди. Агар аёл оргапизмида темир моддаси жуда ҳам гамайиб кстса, ҳомила чала туғилиб, нобуд бўлиши мумкин.
Темир моддасининг етишмаслиги кўпинча камқонлик касал-лиги (гипохром анемия)га олиб келади. Бундай анемия Узбекис-тондя 60—80% ҳолларда учрайди. Шунга кўра бу борада аёллар ўртаспда санитария-профилактика ишларини олиб бориш зарур,
Карбонсув (углевод) алмашинуви. Ҳомиладор-лик даврида аёл организмида карбонсув алмашинуви бирмунча кўпаяди. Бунда организм карбонсувни гликогеи сифатида ўзлаш-тиради ва у жигарда тўпланадн. Вақт-вақти 'билан аёлда физио-логик глюкозурия (сийдикда карбонсуз) кузатилади, бу ҳолатга буйрак эпителийлярининг қанд ўтказиш хусусияти ошиши сабаб булади, дсб ҳисоблапади. Қондо эса қанд миқдори ошмайди, ҳо-^нладорлик даврининг охирроғида бир оз ошнши мумкин, аммо нормал чегарадан чиқмайди. Бу ҳолат вегетатив нерв системаси фаолиятига боглиқдир.
Карбонсув организмга қузват берувчи модда ҳисобланади. С у в а л м а ш и н у в и. Ҳомиладорлик давомида аёл орга-пнзмида, айниқса тўқималар ичида сув йиғилади, бу баъзан ҳ_о-м^ладор тапаси шишиб кетишига сабаб бўлади.
Ҳомиладорлик даврида она организми ва ўсаётган ҳомила-чинг сувга бўлган талаби ортади, шунга кўра аёл илгаридан кўра кўдро^ сув ичишга мажбур бўлади. Аммо агар аёлда шиш пайдо бўль -ои?ла,^чан бўлсч, сув ичишни камайтириш мумкнн. Шиш ҳоми;;адсрл;5книнг иккинчи ярмида учрайдиган токсикозларнинг
бош^^анғич босқичидир.