Boshiga keng yassi yuzali predmet bilan urilganda ta’sir etuvchi kuchning
yo’nalishiga to’g’ri keladigan kalla suyagi asosi va gumbazida ko’pincha
yorikchalar paydo bo’lishiga olib keladi. Juda katta kuch bilan urilganda
bo’lakchali sinish sodir bo’ladi. Bu o’z navbatida urilish joyida mayda bulakchalar
zonasi borligi, shu joydan radiar holda tarqaluvchi sinish chizig’i
va suyak
to’qimasining ko’p joyidan yorilishi bilan xarakterlanadi. Bundan tashqari, bunday
sinish chiziqlarini yoysimon kesib o’tib urilish joyi atrofidagi sinishlar suyakning
bukilishidan hosil bo’ladi. Ba’zan urilish joyida katta suyak bo’lakchasi paydo
bo’lib, bu ancha kichik halka bilan ajralib turganligi ko’zga tashlanadi.
Katta sferik yuzali o’tmas vosita bilan urilishda 3, 4, 5
nurli yorilgan
yulduzchasimon shakldagi yaralar paydo bo’ladi. Yaraning atrofida yumaloq yoki
oval shaklli hoshiyalanish zonasi, markazida esa chetlarining kuchli ezilishi ko’zga
tashlanadi. Sferik yuzali o’tmas vositalar kalla suyagida yorilishlar,
yumaloq
shakllisidan bosilib sinishlar, katta kuch bilan urilganda esa bo’lakchali sinishlar
yuzaga keladi.
Tsilindrik yuzali cho’ziluvchan predmetlar bilan urilganda tilim-tilimli
qontalashlar, ba’zan hoshiyalanish kuzatiladi. Ancha qalin predmetlar (tayoq) bilan
urilganda odam tanasida parallel holda joylashgan 2 ta yo’lsimon qontalashlar
qolishi mumkin.
Boshiga tsilindrik predmetlar bilan urilganda to’g’ri chiziqli va yoysimon
yaralar hosil bo’ladi. Ularning chetlari notekis ezilganligi ko’rinadi. Yaraning bir
yoki har ikkala tomonida hoshiyalanish yaxshi ko’zga tashlanadi.
Boshiga tsilindrik predmet bilan urilishning
tipik belgilaridan biri
cho’ziluvchan-oval shaklli bosilib sinishdir va ba’zan uning markazida erkin
yotgan suyak bo’lakchalarini ko’rish mumkin.
Qirrali predmetning qirralari bilan urilganda lat egan yara hosil bo’ladi.
Ba’zan bu chopilgan va hatto kesilgan yarani eslatadi.
Bunday yaralar chiziqsimon,
chetlari yaqinlashtirilganda esa urchuqsimon shaklga ega bo’lib nisbatan tekis
bo’ladi va uning ezilishi ko’rinmaydi. Yaralarning chetlarida hoshiyalanish zonasi
katta bo’lmagan kenglikda, ba’zan kuchsiz ko’rinadi. Agar urilish burchak ostida
79
etkazilgan bo’lsa, hoshiyalanish yaraning chetlaridan birida aniq ko’zga tashlanadi.
Agar terini shilinishi ko’rinsa, u qarama-qarshi tomonda aniqlaniladi.
Qirrali predmetlarning qirralari ta’sirida kalla suyagida bosilib sinish, kuchli
urilganda esa bosilib-tuynukli sinish kuzatilishi mumkin.
Kichik yuzali o’tmas qirrali predmetlar: bolg’a, boltaning muhrasi va
boshqalar bilan urilganda yaralar hosil bo’lib,
ularning shakli uriluvchi
predmetning qaysi qismi bilan urilganligiga bog’liq. Agar urilish kuchi
perpendikulyar yo’naltirilgan bo’lsa, unda ba’zan faqat shilinish va qontalashlar
sodir bo’ladi. Bular o’z navbatida uriluvchi predmetning uzunligi va shakliga aniq
to’g’ri keladi. Hosil bo’lgan yaralar qisman predmetning ko’pincha ta’sir qilgan
qirrasi yuzasining tasvirini belgilaydi. Shuning uchun ham yaralar yoysimon, P-
yoki G-shaklli bo’ladilar. Kalla suyagida bosiluvchi yoki tuynuksimon sinishlar
kuzatilib, ularning shakllari va uzunligi qirrali predmetning urilish xususiyatiga
bog’liq.
Agar urilish odam tanasi yuzasiga nisbatan o’tkir burchak ostida etkazilsa,
qirrali predmetning qirrasi ta’sirida terining chetlari yirtilishi tufayli chiziqli yoki 3
ta nursimon yirtiluvchi yulduzsimon yaralar hosil bo’ladi. Bunday yulduzsimon
yaralar o’tmas qirrali vositalar bilan burchak ostida
perpendikulyar urilishidan
sodir bo’ladigan yaralardir (12 rasm.). Bunday hollarda kalla suyagida bosilib
sinishlar, ba’zan uch qirrali piramida shaklida aniq ko’rinib, uning cho’qqisi kalla
bo’shlig’iga suqulib kiradi (13 rasm.). Qirrali predmet
burchagi bilan urilishda
kallaning tepa qismida lat egan yara paydo bo’ladi (14 rasm.).
Do'stlaringiz bilan baham: