Tibbiyot instituti talabalari uchun

6.7. Ishlab chiqarishdan jarohatlanishning sud tibbiyoti ekspertizasi va 
jarohatlanishlarning o’ziga xos xususiyatlari
Sud tibbiyoti ekspertizasi amaliyotida o’limga olib keluvchi ishlab 
chiqarishdan jarohatlanish nisbatan kam uchraydi. Bu mamlakatimizda mehnatni 
himoya qilish va texnika xavfsizligiga katta e’tibor natijasidir. Har bir 
jarohatlanish ishlab chiqarishda uning sababini tushuntirishda sinchiklab 
tekshiruvdan o’tkaziladi. Javobgar shaxslar jazolanadilar va bunday hollarni 
qaytarmaslik uchun ogohlantiriladi. Bunda sud tibbiyoti ekspertizasi natijalari katta 
ahamiyatga egadir.
Ishlab chiqarishdan jarohatlanish haddan tashqari xilma-xildir. Ishlab 
chiqarishning har bir sohasi, hatto har bir korxonada o’ziga xos jarohatlanish 
kuzatilib, bu boshqa sharoitlarda kamdan kam yoki umuman uchramaydi. Masalan, 
o’limga olib keluvchi mexanik jarohatlanishlar shaxtaning qulashi, ruda 
parchalarining ko’chishi, shaxta uchun maxsus mexanizmlar, transport vositalari, 
shaxta tubiga yiqilish, yonuvchi gaz va portlovchi moddalarning portlashi kabilar 
hisoblanadi.
Ishlab chiqarish korxonalarida
jabrlanuvchini mashinaning 
harakatlanuvchi qismi orasiga tushishidan; predmetlarning jabrlanuvchi ustiga 
yiqilishi; odam tanasining og’ir predmetlar bilan siqilishi; ishlayotgan mashinadan 
ajralgan qismlar va detallar yordamidagi jarohatlanish; transportdan jarohatlanish; 
jabrlanuvchi yiqilishi kabilar ancha ko’p uchraydigan jarohatlanishlardir.
Qishloq xo’jalik travmatizmi uchun
ayniqsa traktordan jarohatlanish, 
boshqa qishloq xo’jalik mashinalari (ko’rak chuvuvchi, somon kesuvchi, bug’doy 
o’ruvchi va boshqalar), avtomobildan jarohatlanishlar xarakterlidir. Kamdan kam 
hollarda balandlikdan yiqilish, qulagan yuklarning urilishi va bosib qolishi hamda 
hayvonlar tomonidan jarohatlanishlar uchraydi.
Jabrlanuvchida harakatlanuvchi mashinalar yordamida hosil bo’lgan 
93

---

jarohatlanishlarning yuzaga kelishi o’ziga xos murakkab mexanizmlar bilan 
xarakterlanadi. Har xil yuzali o’tmas vositalar bilan urilishlar joyi jarohatlanishlar 
genezida alohida o’rin egallaydi. Bunda siqilish, ezilish va cho’zilishlar kuzatiladi. 
Bularning barchasi jabrlanuvchi tana qismlarining qisman yoki to’liq bo’linishi 
hamda ko’p uchraydigan turli-tuman jarohatlanishlarni hosil bo’lishiga sababchi 
bo’ladi.
Yiqiluvchi predmetlardan jarohatlanish mexanizmlari ularning uzunligi va 
og’irligiga bog’liq. Bunday jarohatlanishlarning xarakterli xususiyati uning 
joylashuvidir. Ko’pincha boshi jarohatlanadi. Og’ir va uzun katta predmetlarning 
yiqilishidan vujudga kelgan jarohatlanish og’ir predmetlar bilan siqilishdagi 
jarohatlanishlarga o’xshash bo’ladi. Og’ir predmetlar bilan katta og’irlikda 
bosilishi tufayli ko’pincha boshi, ko’kragi va chanog’ining deformatsiyasi ko’zga 
tashlanadi.
Ishlab chiqarishdan jarohatlanishning sud tibbiyoti ekspertizasini 
o’tkazishning o’ziga xos xususiyatlari va qiyinchiliklari mavjud. Ekspert o’zining 
burchini malakali bajarishi uchun u jarohat sodir bo’lgan ishlab chiqarish 
texnologik jarayonlar asosi bilan tanish bo’lishi kerak. Ekspert ishning holati 
hamda ishlab chiqarish – texnik ekspertiza natijalari bilan tanishishi zarur. Sud 
tibbiyoti ekspertining voqea sodir bo’lgan joyda topilgan murdani ko’zdan 
kechirishda qatnashuvi yoki bu amalga oshirilmagan bo’lsa, murda kesib 
ko’rilgandan keyin voqea sodir bo’lgan joyni qaytadan ko’zdan kechirish muhim 
ahamiyatga egadir. Barcha hollarda alkogolni aniqlash uchun qon va siydikni olish 
tavsiya etiladi.