Tibbiyot instituti talabalari uchun

76-rasm. Alangadan kuyish teri burmachalarida jarohatlanish 
bo’lmasligi
Murdani ko’mirlanishi
. Ko’pincha yuqori harorat ta’sirida uzoq vaqt 
bo’lgan murdalar sud tibbiyoti tekshiruvidan o’tkaziladi. Bunday murdalar 
aviatsion va transtport halokatlari paytida topilishi mumkin.
Murda alanga ta’sirida uzoq muddatda bo’lganida uning organ va 
to’qimalarida o’ziga xos o’zgarishlar sodir bo’ladi. Yumshoq to’qimalari qorayib, 
kuchli qattiqlashadi va pichoq bilan qiyin kesiladigan bo’lib qoladi. Issiq ta’sirida 
qotishi va muskullarining qattiqlashuvi tufayli oyoq-qo’llarning bug’imlari bukilib, 
xuddi boksyorlar yoki qilichbozlarni holatini eslatadi (77-rasm). Terini 
taranglashuvi tufayli u yorilib ketadi va unda xuddi o’tkir vositalar ta’siridagi 
yaralarga o’xshab qoladi.
Tana qoplamalarining kuchli kuyishidan suyaklarning, bo’g’imlar va katta 
bo’shliqlar (plevra, qorin va kalla bo’shliqlari) ning ochilib qolishi ko’zga 
244

---

tashlanadi. Bunda ichki organlarning o’lchamlari kamayib zichlashadi va 
quruqlashib qoladi. Suyaklar qorayib osongina sinuvchan holga keladi.
77-rasm. Boksyor holati
Kuygan murdani tekshiruvda anchagina texnik qiyinchilik tug’iladi, biroq 
alanganing tiriklikdagi ta’siri va o’lim sababini aniqlash singari ekspert savollarini 
echish anchagina murakkab bo’ladi. Bunday hollarda ekspert doimo jinoyatni 
yashirish uchun murdani yoqib yuborilganligi va kuyishga bog’liq bo’lmagan 
jarohatlanishlarni tiriklikka aloqadorlik belgilarini topishga harakat qilishi kerak. 
Ba’zan kuchli kuygan murdalar tanasidan ham sinchiklab tekshirilganda 
strangulyatsion egatcha, chopilgan yaralar topilishi adabiyotlardan ma’lum. Kuchli 
kuyib ko’mirga aylangan murdaning shaxsini aniqlash to’g’risidagi savol deyarli 
barcha hollarda tug’iladi. Ayniqsa bir vaqtning o’zida ko’pgina kishilarning 
shaxsini aniqlash (aviatsion katastrofada, kinoteatrlar yong’inida) murakkab 
masala hisoblanadi.