Tibbiyot instituti talabalari uchun

Sovishdan jarohatlanish sud tibbiyoti ekspertizasining o’ziga xos xususiyatlari
Sovishdan o’limning diagnostikasi sud tibbiyoti ekspertizasining qiyin 
255

---

turdaridan biridir. Barcha yuqorida keltirilgan sovishdan jarohatlanishlarga xos 
belgilarining birgalikda uchrashi ekspertning o’ziga ishonchli tashxis qo’yishida 
muhim ahamiyatga egadir. Bunday, ayniqsa, Vishnevskiy dog’larining bo’lishi; 
yurak, aorta va arteriyalarning kuchli to’laqonligi; o’pkaning tiniq tusga kirishi; 
yurakning chap tomonidagi qonning rangini ancha tiniq bo’lishi; jigar, miokard va 
boshqa organlarda glikogenning bo’lmasligi; M.I.Kasyanov belgisining topilishi; 
tananing ochiq joylarida sovuq urish alomatlarining borligi katta ahamiyatga 
egaligini alohida ta’kidlamoq zarur.
Biroq sovuqdan o’limning ko’pgina hollarida yuqorida ko’rsatilgan 
belgilarning hammasi ham ko’rinmasligi mumkin. Shuning uchun uning tashxisida 
anchagina qiyinchiliklar tug’iladi. Bunda o’lim sodir bo’lish holatini baholash, 
uning taxlili va ularni murdani kesib ko’rish natijalari bilan solishtirish, 
shuningdek o’limning sodir bo’lish boshqa sabablarini, birinchi navbatda alkogol 
bilan zaharlanish, to’satdan o’lim, ba’zan jarohatlanishdan o’lganligini aniqlash 
ham muhim o’rin egallaydi.
Ko’pincha suvda cho’kib o’lishdan suvda sovib o’lganligini farqlashga 
to’g’ri keladi. Ammo dengizda o’lgan odamda birdaniga ham cho’kish, ham sovuq 
qotib o’lishga xos belgilar kuzatilishi mumkin (Klintsevich G.N., 1973).
Ekspertga sovuqdan jarohatlanishning sud tibbiyoti ekspertizasida o’limning 
sababini aniqlashdan tashqari boshqa savollarni ham, jumladan, o’limning sodir 
bo’lgan vaqti va joyi; jarohatlanish borligi (past harorat-ta’siri bilan 
bog’lanmagan); kalla suyagida tiriklik yoki o’lgandan keyingi jarohatlanishlar 
borligi va boshqalarni ham echishga to’g’ri keladi.
Sovishdan o’lgan murdalarning tanasida ko’pincha har xil jarohatlanishlar 
topiladi (Tumasov S.A. (1978) bo’yicha 75-foizgacha). Bular ko’pincha yuzida, 
qo’llarining orqa yuzasida, tirsak va tizza bo’g’imlarida shilinishlar va qontalashlar 
shaklida ko’rinib, ba’zan kurashish belgilari sifatida yanglishilgan holda qabul 
qilinadilar. Bunday jarohatlanishlar jabrlanuvchining yiqilishi tufayli urilishi 
hamda o’rmalab harakatlanishidan sodir bo’ladi. Ancha kam hollarda sovushga 
qadar muhim jarohatlanishlar ko’zga tashlanib sovush jarohatlanishini paydo 
256

---

bo’lishiga imkon yaratadi. Uchinchi guruh jarohatlanishga o’lgandan keyingilari 
kirib, ular orasida murdani muzlashi tufayli sodir bo’lganlari eng muhim 
ahamiyatga egadir.