Tibbiyot instituti talabalari uchun

Qizlarda jinsiy etilganlikni aniqlash.
Qiz bolalarda jinsiy etilganlik bor 
yoki yo’qligi masalasini echishda quyidagi belgilar yig’indisiga qarab baholanadi. 
Bunda organizm rivojlanishning umumiy holati, jinsiy aloqa qilish qobiliyati, 
homiladorlik holati, bolani vaqtida tug’ish holatlari muhim ahamiyatga egadir. 
Organizmning umumiy rivojlanishi turganda 150 sm, o’tirganda 80 sm, ko’krak 
377

---

qafasining aylanasi 78-80 sm da bo’lishigi aniqlaniladi. Chanog’ining eng kam 
o’lchami yonbosh o’simtalari orasidagi masofa – 23 sm; yonbosh cho’qqisi – 26 
sm va son suyagining katta ko’sti – 29 sm; tashqi kon’yugatasi – 17 sm. dan kam 
bo’lmasligi kerak. Biroq antropometrik ma’lumotlar nisbiy belgilar hisoblanilib, 
ba’zan balog’atga etgan sog’lom ayollar antropometrik ko’rsatkichlar etarli 
bo’lmaganda ham normal bola tug’ilishi mumkin. Ba’zan 14-15 yoshga etgan 
ayrim qizlarda ham antropometrik belgilar xuddi kattalarnikidek bo’lishi mumkin. 
Bunga akseleratsiya jarayoni, ya’ni rivojlanish jarayonining tezlashuvi deyiladi.
Agar tashqi jinsiy organlari to’g’ri va etarlicha rivojlangan bo’lsa, jinsiy 
aloqa qilish qobiliyatiga ega bo’ladi. M.V.Lisakovich (1976) ning ma’lumotiga 
ko’ra, barcha qizlar 13 yoshidan boshlab, jinsiy aloqa qilish qobiliyatiga ega 
bo’ladi.
Homiladorlik holati
urug’lanish uchun yaroqli tuxum ho’jayrasining 
ajralishi bilan xarakterlanadi. Bu hayz ko’rishning to’g’ri o’tishi bilan bog’liq 
bo’ladi. Birinchi marta hayz ko’rish o’rtacha 13-14 yoshlarda kuzatiladi. Ba’zan 9 
yoshda va 18 yoshdan keyin paydo bo’lishi ham mumkin. Hayz ko’rish jinsiy 
etilganlikning muhim belgilaridan biri hisoblanadi.
Homilani ko’tarib yurish
qobiliyati ko’pincha bachadonning kattaligi va 
to’g’ri tuzilish holatiga ko’pincha bog’liq. Jinsiy etilganlarning bachadon tanasi 
uzunligining 2/3 va bo’yni 1/3 qismini tashkil qiladi. Agar teskarisi bo’lsa, bu 
bachadonni etilmaganligini ko’rsatadi va bunday bachadon homilani ko’tarib 
yurish qobiliyatiga ega bo’lmaydi. Tug’ish qobiliyati bachadon va chanoq 
o’lchamlariga qarab aniqlaniladi. Odatda 16-17 yoshga kirgan qizlar chanog’i 
normal tug’ish uchun moslashgan bo’ladi.
Jinsiy etilganlikni baholashda barcha keltirilgan belgilar yig’indisi hisobga 
olinadi. Sud-tibbiyoti xulosasida ko’zdan kechiriluvchining jinsiy etilganlik yoki 
etilmaganlik darajasi hisobga olinadi. Erta jinsiy etilish odatda ichki sekretsiya 
bezlari (tuxumdon, g’uddasimon bez) ning funktsiyasini buzilishi bilan 
bog’langandir.