Texnologiyasi

ELAK1  DORILARNI  TAYYORLASH  BOSQICHLARI
Dorivor  kukunlarni  tayyorlash  -   maydalash,  clash,  aralashtirish, 
dozalash  va  qadoqlash  kabi  jarayonlarni  o‘z  ichiga  oladi.  Keltirilgan 
jarayonlar  kukun 
texnologiyasida 
to'la 
boMishi 
yoki 
ba'zi 
bir 
jarayonlarning  boMish-boMmasIigi  dori  tarkibi,  uning  qo'llanilishi  va 
tarkibga  kirgan  dori  moddalarning  xususiyatlariga  bogMiq  boMadi. 
Kukunlarning  maydalilik  darajasi,  tayyorlanishi,  qadoqlash  usullari  ham 
shu  xususiyatlariga  qarab  tanlanadi  Purkash,  sepish  uchun  ishlatiladigan 
kukunlar  o‘ta  maydalangan  boMishi  kerak.  Tish  uchun  ishlatiladigan 
(0,1  mm)  kukunlarning  ham  maydalik  darajasi  shunga  o'xshash. 
Tish  kukunlari  tarkibida  yirik  zarrachalarning  boMishi  tishning  cmal 
qavatini  zararlashi  mumkin.  Hidlash  uchun  ishlatiladigan  elaki  dorilar 
zarrachalarining  maydaligi  o‘rta  me'yorda  boMgani  ma'qul  (0,2  mm), 
chunki  bunday  kukunlar  nafas  yoMlarining  tashqi  qavatiga  moMjallangan 
bo'lib,  ularning  tomoq  yoMlariga  tushish  zarurati  yo‘q.  lshlatilishi  oldidan 
eritish  uchun  moMjallab  beriladigan  elaki  dori  tarkiblariri  maydalash 
shart  emas.  Yaraga  scpish  uchun  va  jarohatlarni  davolash  maqsadida 
ishlatiladigan  kukunlar  iloji  boricha  mayda  qilib  va  aseptik  sharoitda 
tayycrlanishi  kerak.  Agar  issiqlikka  chidamli  boMsa,  ularni  sterillab 
berish  zarur.  Elaki  dorilar  tarkibi  va  qoMlash  usulidan  tashqari  bir- 
biridan  agregat  holati  (kristall,  amorf),  zichligi,  qattiqligi,  rangi,  hidi  va 
boshqa  xususiyatlari  bilan  ham  farqlanadi.  Hayvonot  va  o‘simliklardan
90
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

olingan  claki  dorilar  amorf  kukunlar  bo‘lib,  minerallardan  solishtirma 
og'irligining  kichikligi  bilan  farqlanadi.  Kukun  holatidagi  ba’zi  bir 
moddalar  yorug'lik  ta'sirida,  kislorod,  karbonat  angidrid  va  havo  namligi 
ta'sirida  o'zgaradi.  Ko‘pchilik  kukunlar  gigroskopik  bo‘lgani  sababli 
havoda  namlanadi  va  aksincha,  tarkibida  kristall  suv  saqlaganlari  havo 
ta'sirida  suvini  yo‘qotadi,  masalan,  natriy  sulfat,  magniy  sulfat.  Ba'zi 
bir  kukun  holidagi  dorivor  moddalar  (kamfora,  mentol,  xloralgidrat) 
oson  uchuvchan  hisoblanadi.  Kukun  holatidagi  claki  dori  tayyorlashda 
xususiyati  jihatidan  turli  moddalarning  aralashtirilishi  natijasida  tar- 
kibidagi  fizik  xususiyatlar  (gigroskopik  xususiyati,  uchuvchanligi, 
portlash  xususiyati)  o'zgarishi  mumkin.  Elaki  dorilar  tayyorlashda 
farmatsevt ana  shu  xususiyatlami  hisobga olishi  kerak.