Texnologiya ta’limi praktikumi fanidan o’quv uslubiy majmua

10-rasm. Yog’ochni kesish: a-ochiq usulda kesuvchi keskich; b- a-yopiq usulda kesuvchi keskich; d-kesish yo’nalishlari; 1-tolalarga ko’ndalang-uchini; 2-tolalar bo’ylab; 3-tangental yo’nalishda; 4-ko’ndalang uch yo’nalishda; 5-bo’ylama uch yo’nalishda; 6-bo’ylama-ko’ndalang yo’nalishda.

Kesish usullari: a-payraxa kesilmasdan oldin uni sindirish; b-tirak chizg’ich qo’yib kesish; d-payraxa sindirgichdan foydalanish; e-kesish burchagini kattalashtirgan holda kesish.
Har xil yog’och turlarining xossalari bir xil emas, shu bois ularga ishlov berishda turlicha kuch sarflashga to’g’ri keladi. Qarag’ay yog’ochiga ishlov berish qayin yog’ochiga qaraganda osonroq, qayin yog’ochiga ishlov berish esa eman yog’ochiga nisbatan yengilroq. Demak, yog’ochning zichligi qancha yuqori bo’lsa, unga ishlov berish shuncha qiyin bo’ladi. Nam yog’ochga ishlov berishga kam kuch sarflanadi, chunki uning qarshilik ko’rsatishi quruq yog’ochnikidan kamroq.
Keskich (pichoq)ni charxlash sifati katta ahamiyatga ega. O’tmas keskich tolalarni kesmaydi va bo’lmaydi, balki uzadi, ezg’ilaydi, natijada yuza toza chiqmaydi. O’tkir keskich tolalarni kesadi va bo’ladi (ajratadi) hamda yuza toza chiqadi.
Yog’och yuzasining g’adir-budurligi notekisliklar (chiziqlar, tuklar va b.)ning o’lcham ko’rsatkichlari bilan ifodalanadi. Ishlov berilganda yuzaning g’adir-budurligi tolalarning ishlov berilayotgan tekislikka nisbatan yo’nalishiga, olinadigan qirindining qalinligiga, keskichning o’tkirlanish burchagiga, kesish tezligiga, keskichlar soniga, ularni charxlash sifatiga, o’rnatish aniqligiga va hokazolarga bog’liq.
Tolalar bo’ylab kesilganda, tolalar keskich oldida tiralganda va payraha singanda sifatli yuza hosil bo’ladi. Tolalar qatlamiga qarshi yo’nalishda ishlaganda ko’pincha yuza notekis chiqadi (unda ko’chgan, singan joylar bo’ladi). Yog’och yuzasining notekis chiqishiga kesish tezligi katta ta’sir ko’rsatadi. Kesish tezligi deganda, tig’ning kesish trayektoriyasi bo’ylab harakatlanish tezligi tushuniladi, uzatish tezligi deganda esa mexanizmning detalni kesuvchi osbobga uzatish tezligi tushuniladi.
Yog’ochni uni keskichga nisbatan harakatlantirib ham kesish mumkin.
Yog’ochlarni yo’nish. Yo’nish ishlari bolta bilan qo’lda bajariladi. Boltalarning tig’i to’g’ri yoki bir oz yumaloq bo’ladi. Bolta dastasi qattiq yog’och turlari: grab, zarang, buk, qayrag’och yoki qayindan yasaladi. Dasta yog’ochining namligi 12%, yorilmagan va chirimagan, ko’k joylarsiz, 6 mm dan katta ko’zlarsiz bo’lmog’i lozim. Tayyorlangan dastaga 10-12% oxra qo’shilgan oksol-alif moyi shimdiriladi, silliqlanadi va rangsiz lok surtiladi.
Bolta bilan yog’och chopiladi, unda teshiklar, ariqchalar ochiladi va yog’och konstruksiyalarning aylanish detallari moslanadi.