Texnik parametrlarga (Tovar belgisi, uni qo`llash va tafsiya etish markazlari)

Xatolar xavfini kamaytirish. Bazan “hatoning baxo” sini real tarzda to`gri hisoblab chiqish haddan tashqari murakkab bo`ladi. Buning uchun bunday hatolarning qanchalik tez tez uchrashi va bu hato sodir bo`lganda vujudga keldigan qo`shimcha harakatlar tog`risidagi statistic axborotlar kerak bo`ladi.
Odatda korxonalarda bunday ma`lumotlar umumn yoq. Misol uchun , bazida hisob kitoblarda yo`l qoyilgan hatoliklar tufayli soliq tekshiruvidan keyin korxona jarima to`lashga majbu bo`ladi. (ham ochiq oydin , ham yashirin tarzda bu esa bunday havf hatarni hisoblashni qiyinlashtiradi). Biroq bunday tekshirishlar qanchalik tez tez o`tkazilishi , qachon jarima to`lanadigan vaziyatni yuzaga kelishi , ularni o`rtacha miqdori qancha ekanligi , bunday bekorchi harajatlarning oldini olish uchun ahborot tizmining mavjudligi hatolar sodir etish extimolini real tarzda qanchalik kamaytira iloshi -keti ko`rinmaydigan farazlardan iborat xozirgi kunga kelib boshqaruv nazariyasi xavf xatar menejmenti (risk-menejment) deb ataluvchi o`xshash vaziyatni ilmiy tekshirishning butunbir yo`nalishipaydo bo`ldi.
Xodimlar tomonidan axborotlarni to`plashga, ishlab chiqishga qidirishga va uzatishga sarflanadiganvaqtning qisqarishi, Buning oqibati esa bu faoliyat bilan shug`ullanuvchi hodimlar sonini kamayishi bu turdagi samaraga misollar judako`p odatda birinchi navbatda shuni hisoblashga harakat qiladilar.O`ziga hos bir misol : Xoldingning umumlashgan hisobini tuzishni avtomatlashtirish axborotlarni to`plash va ishlab chiqish jarayonini bir necha marta tezlashuviga imkoniyat yaratadi. Yoki billing hisob kitoblariga,narxlarni pasaytirish yoki oshirishni kalkulyatsiya qilishga ish haqini hisoblashga , soliqlar miqdorini kamaytirshga olib keladi.
Axborotlardan o`z vaqtida foydalanish natijasida havf hatarning (tavakkalning) kamayishi.
Bu axborot texnologiyalari (AT) joriy etilishi oqibatida sannmaradorlik ortishing asosiy manbaidir, chunki buni ortida korxonani boshqarishning real potensiali (hech bolmasa bevosita o`lchash mumkin bo`lmagan narsani boshqarish mumkin emas ). Aniq va kerakli paytda to`g`ri axborotga ega bo`lgach insonlar asoslanganroq vaziyatga mosroqboshqarish qarorlarini qaror qiladilar. Hamma balo shundaki garchi ma`lumotlardan foydalanib bo`lsada asosan o`z tajribalariga sezgilariga tayangan holda qqarorlarni tirikinsonlar qabul qiladilar. Axborotning mavjudligiga to`g`ri qarorlar qabul qilinishini kafolatlamaydi. Natijada samara subyektiv va uni oldindan bashoratlab bolmaydi
Korxonaning o`z vaqtida axbirotlar yetqazib berishintaminlovchi axborot tiziming samaradorligiga misollar ko`rib chiqamiz: Bu deptorlik qarzlarning kamayishi (mablaglar tushumini to`lovlarni mahsulotlar jo`natishini qabul qilib olishini va kontegentlar bilan bo`ldigan boshqa operatsiyalarni o`z vaqtida va tartibli tarzda hisobga olishini) ishonchli ma`lumotlar asosida investitsion biznes loyihaning aniq moliyaviy baxolashi (rentabillik va qoplanish davri) bu esa loyiha muvaffiqiyatining 1/3 yoki otgan davrlarda sotib olish hajmi haqidagi ma`lumotlar asosida mijozlarga pasaytirilgan narxlarrda maxsulotlar sotishni boshqarishni ta`minlaydi.
Odatda bu turdagi samaralar uchun har bir korxonada KPI (faoliyati samaradorligini asosiy korsatkichi deb ataluvchi o`z o`lchovlarini qo`llashga to`g`ri keladi shuni ham aytib o`tish lozimki bunday samarani oldindan ekspert baxolash juda ham murakkab biroq bazan hisob kitoblar uchun birlamchi baza mavjud bo`lsa joriy etishgacha va joriy etilgandan so``ng ko`rsatgichlarni solishtirish mumkin bo`ladi.
Oraliq natijalaarini yakunlab ko`ramiz ma`lumki tarkibiy tuzilishning murakkabligi ortib borhan sari u bilan bir qatorda o`z vaqtida axborotlarga ega bo`lish uchun korxonaning hisob kitob tizimi tomonidan bajarilishi zarur bo`lgan muolajalar miqdori ham ortib boradi. Axborotlar hajmikatta bolgnda o`z axborot tuzilmasini saqlab turish uchun korxonadagilarning yanada ko`proq qismi hisoblash ishlari bilan shug`ullanishiga to`g`ri keladi va boshqaruuvni tamiinlashga qilinadigan harajatlar samarasiz bo`lib qolishi mumkin.Sifat menejmenti tizimi joriy etilishi oqibatida barcha ishlar falaj holatiga tushgan korxonalarga misollar mavjud. Hodimlar uzluksiz tarzda o`z o`zlarini nazorat qilishlari bilan shug`ullanishi , mazmunli kasbiy faoliyatlari bilan shug`ullanishga ulgura olmmay qoladilar.biroq axborotlr hajmi kam bolganda esa boshqaruvchi qarorlar qabul qilishi uchun axborotlar yetishmovchiligi yuzaga kelishi mumkin.
Undan tashqari korxonaning ichki extiyojlari uchun zarur bo`ladigan hisb -kitoblar birinchi navbatda amalga oshirilib, undan keyingina “tashqi atrof” uchun kerakli hisoblanadi misol uchun,kontragentlar bilan o`zaro xamkorlik xisob-kitoblari bilan GRM tizimlari shug`ullanadi.Tez o`zgaruvchan bozor sharoitlarida xuddi ana shu tashqiomillar biznes uchun huddi haddan tashqari kam vositalar taklif qilingan, bu esa shuni bildiradiki hisobnlash axborot texnologiyalari korxonani raqobatda orqada qolishdan yoki hatto bankrotlikdan himoya qilaolmaydi- baribir bunday qarorlar korxona menejmentining aloxida imtiyoziy huqulari bo`lib qolaveradi. Maxsus bir samarani kutishga esa to`g`ri kelmaydi.
Afsuski hulosalar ko`ngilni tinchlantiruvchi emas:axborotlarni hisobga olish va ushbu hisoblarning amalga oshirilishini qo`llab quvatlovchi avtonmatlashgan tizimlar kerak,biroq ular samarasiz, ko`p harajat talab qiladi, yoki bolmasa samara hisob kitoblar uchun qilingan harajatlarning o`ziga tenglashib qoladi.
Bu yerda umuman hech qanday samara yoq deyish mumkin emas ammo hisob kitob olib boorish faoliyatini avtomatlashtirish orqali erishilishini mumkin bo`lgan samaraning korxona tomonidan qiklingan harajatlarga bo`lgan nisbati ko`rsatib o`tishga arzimaydi yoki bu nisbatda tarozining pallasi samara tomonga qarab bosmaydi axborot texnologiyalaring loyihalarini rejalashtirish paytida hisobga olinmay qolgan yangi harajatlar zaruriyatining paydo bo`lishi zarur. Ba`zi bir raxbarlarni deyarli g`azabga keltiruvchi (butun axborotlarni eski tiziimlardan yangisimi ko`chirib o`tqazish zaruriyatiga yana bir nechta ma`muriy axborot tizimlariga harajatlar kerakligi yuqoriroq darajsidagi mutaxasislikka ega bolgan hodimlarga talabning yuzaga kelishi. Hisob kitob tizimlarini joriy etishda kompyuterning tez operatsiyasi bajarishidan qog`oz, ruchka va telefon hosil bo`ladigan arzimas samaralarni komporovtiv tizimining samarasi deb atashga hatto til ham aylanmaydi. Chunki bu ko`proq “gugurtning tejash”ga o`xshaydi
Vanihoyat , shuni esda tutmoq lozimki ERP (enterprise resourse planning) klasiga mansub bo`lgan qimmatbaxo AT tizimining joriy etilishini mavjud statistic ma`lumotlarga ko`ra ular korxona faoliyatini yiriklashtirishgan tarzda rejalashtirish va ishlab chiqarishni hisob kitob qilish tizimi tariqasida harakterlanishi mumkin. Ular esa shu narsani yaqqol ko`rsatib turibdiki, ERP tizimini joriy etilishidan keladigan real samara unchalik sezilarli emas. Bunday turdagi tizimlarning joriy etilishida muhim hal qiluvchi omil bo`lib korxonaning real masshtabiga to`g`ri baxo berish sanaladi. Uning ishlab chiqarish quvvati yillik maxsulot hajmi. Gartner Group ekspertlarining ma`lumotlariga ko`ra, SAP R/3 darajasidagitizimning joriy etilishidan keladigan samaradorlik to`lig`icha ushbu tizimning joriy etilishi amalga oshirilayotgan korxonaning masshtabiga bog`liq. Xususan, g`arbdagi sanoat korxonalarining statistic malumotlari shuni qatti`an tasdiqlab aytishga imkoniyat beradiki yillik ishlab chiqarish hajmi 100000000$ kam bolganda ERP tizimining joriy etilishi oqibatida, nisbiy samaradorlikning (erishilgan samaradorlikning sarf qilingach harajatlarga bo`lgan nisbati) ortishinikutib bo`lmaydi. Bu yerda turg`un ijobiy natija yillikishlab chiqarish hajmi 500 mln$ dan ortiq bo`lgan holatlardagina kuzatiladi, ana shundan olingan samaraning , tizimi joriy etish va yaroqli axvolda saqlab turishga qilingan harajatlar nisbat 100% gacha yetib boradi
Ushbu bir qarashda kutilmagan bu holatga bir nechta tushuntiruvchi sabablar mavjud. Birinchidan , bunday qimmatbaxo tizimni joriy etish uni joriy etishning boshlangich bosqichlarida yirik investitsiyalarni – kamida 3.5-5.0 mln dollar harajatni talab qiladi.
Ikkinchidan ERP tizimini tasarruf etish va modefikatsiyasiga g`arb kompaniyasi o`zining yillik ishlab chiqarish hajmidan 5-7% dan ortiq harajat qila olmaydi. (huddi shunga o`xshash loyihalar boyicha Rossiya korxonalari, odatda garchi gapirganda 5-10% gacha harajat qilishga tayyor ekanliklarini aytsalarda amalda 2-3 % ortiq sarf qilmaydilar va korxona qanchalik kichik bo`lsa axborot texnologiyalariga harajatlar foizi shunchalik kamayadi. Kichik korxonalar joriy etishga 1% ortiqdan sarflashga qodir emaslar, chunki ular boshqa yo`nalishlar bo`yicha rivojlanishga harajatlar qil;ishga majburdirlar. Shuni takidlashimiz lozimki bu yerda axborot texnologiyalaridan keladigan samaraga nisbatan mavjud bo`lgan skeptik fikrlar ham katta ro`l o`ynaydi)
Uchinchidan , bunaqangi o`zlashtirish hajmlariga joriy etilayotgan korporativ boshqaruv tizimini qo`llab quvatlab turishini taminlovchi boshqa yordamchi dastur maxsulotlar talab etildi.(MES, SCADA,CRM , PDM va h.k)