AT korxona va tashkilotlari faoliyati samaradorliginioshirishda information texnologiyani o`rni
Axborot texnologiyalari (AT) ning joriy etishidan keladigan samaradorlik goyoki afsonaga (uydurmaga) o`xshaydi,barcha shu xaqida bilamiz, ammo uning real miqdorini hisoblash hech kimning qo`lidan kelmaydi. Balki masalaga boshqa tomondan yondashish erishish mumkin bo`lgan ijobiy tasirni baxolab chiqish kerakdir. Bunday urunish kutilmagan va nihoyatda foydali xulosalarga olib keladi. “SAMARA”, “Samaradorlik” so`zlarini yana o`quvchining g`ashiga tegishidan havotirlansakda, biz baribir ularning yangi (yaxshigina esdan chiqarilgan eski) mazmunini ochib berishga umid qilib, qaytadan shu haqida gapirishga qaror qildik. Vaziyat yana shu bilan chuqurlashadiki gapni nechanchi martta axborot texnologiyalarining samarasi haqida ketadi. Xar xil kompleks axborot tizimlarining sotuvchilari samaradorlikni mavjudligi va u hech qanday afsona emasligi, samaraning sezzilarli darajada ekanligi va axborot texnologiyalariga mablag` sariflash korxona uchun foydali ekanligiga potensial mijozlarnini ishintirish uchun qanchadan qancha kuch sarfladilar. Ammo korxona raxbarlari bazan hatto maslaxatchilarning o`zlari ham, axborot texnologiyalariga qilingan investitsiyalardan keladigan samaraga real misolni ko`rmayotganliklari va samara qayerdan paydo bo`lishi mumkinligi tushunib yetmayotganliklari sababli hozircha ikkilanib qolmoqdalar
Anashu tushunchasiz esa mablag` sarflashning iloji yo`q va hozircha axborot texnologiyalari xizmatchining “xayot tarzimiz yaxshiroq bo`la boshlaydi, yashash esa quvnoqlashadi” degan vadalariga ishonib ruschasiga gardkam (tavakkal qilib) mablag` ajratishga to`g`ri keladi.
Afsuski keng matbuotda rejalashtirilgan iqtisodiy samara to`liq xisoblab chiqilgan, so`ngra joriy etilish natijalari bo`yicha (olingan ) erishilgan haqiqiy natijalar taxlil etilgan, solishtirib chiqilib rejalashtirilgan investitsion rentabillikdan oshishlar ko`rsatilgan loyihalarni joriy etilishi haqida malumot “eshitilmaydi”
Maqola muallifi bunday ishonchli hisob kitoblarning nihoyatda ko`p mexnat talab etishini, xisobga olish tizimi joriy etilmaguncha bunday actual malumotlarni to`plash uchun oladigan joyning yoqligini (axir ularni shu paytgacha ularni hech kim hisobga olmaganku!) xozirchalik bunday taxlillar o`tkazish uslubiyatlarini kam ishlab chiqilganligini mavjudalri esa korxonalardagi amaldagi vaziyatga juda kam mos kelishligini to`liq tan oladi. Yirik masshtablarda o`tqazadigan bo`lsak, bu izlanishlarning o`zi katta “loyiha” ga aylanib qo`shimcha resurslar va mutaxasislrni jalb etishni talab qiladi.
Va nihoyat samaradorlikni nimada o`lchash kerak-puldami, investitsiyalar rentabilligining ko`rsatkichi ROI qiymatidami, axborotlarning ishlab chiqish tezligining ortishidami va nihoyat , xavf xatarli tavakkalchilikning kamayishidami?
Uni qanday qilib xisoblash va bu hisob kitoblarni qanday qilib asoslab berish mumkin? To`g`ri ko`pchlik holatlarda juda mayda ikir chikirlargacha hisob kitob qilib o`tirish zarur emas, kutilayotgan ijobiy samaralarga erishishning manbaalarini aniq tushunib aytishning o`zi kifoya, chunki qadimiy lotin matnda aytilganidek: “Diagnosis cetra-ullae therapial fundamentum)-“ ishonarli (aniq) diagnoz (tashxis)-xar qanday davolashning asosidir” . Shunday qilib biz ham diagnoz (tashxis) qo`yishga :turli xildagi axborot texnologiyalari loyihalariga mablag`lar sarfi qanchallik samarali ekanligi, qayerda, nima uchun va qaysi turdagiaxborot tizimlaridan. Birinchi navbatda samara kutish mumkinligini birgalikda faxmlab yechishga harakat qilib ko`ramiz. Ushbu maqola bo`lishi mumkin bol`gan ijobiy samaralar va ularga baxo berishning bazi bir uslublariga bag`ishlanadi
Umuman axborot texnologiyalarining (AT) ning samaradorligini aniqlovchi natijalarini 3 ta turga ajratish tafsiya qilinadi.
1.Qoshimcha axborotlarni hisobga olishdan keladigan natija (xar xil turdagi hisobga olish axborot tizimlarini joriy etilishidan keladigan samara ), afsuski tajribaning ko`rsatishicha hisobga olishlarni avtomatlashtirishdan sezilarli iqtisodiy samara olinmagan, biror ishonchliroq axborotlar asosida insonlar tomonidan samarali qarorlar qabul qilinishiga ta`sir etuvchi bir qator bilvosita natijaalar mavjud.
2.Jarayonlarni me`yorlashtiirish va xisobga olishdan keldigan samara: tashkiliy va ishlab chiqarish jarayonlarini hiosobga olish sezilarli bo`ladibu esa butun vaziyatni dina,mikada ko`rishga imkoniyat yaratadi. Xodimlar va resurslarning yuklanganlik darajasini ochiq oydin qiladi bunday ochiq oydinlikdan esa ular “tezroq qimirlay boshlaydilar”
3. Jarayonlar va resurslarni rejalashtirish optimallashtirish va boshqarishdan keladigan samara. Maqola muallifining fikriga ko`ra bu eng ahamiyatli, eng bevosita samara , chunki u “to`g`ri tashkillastirish” evaziga resurslarni bevosita huddi shuning uchun ham bunday samara haqida kengroq to`xtalib o`tish maqul bo`ladi
Diqqat e`tibor bilan xar tomonlama hisob olib boorish mushkul zaruriyat.
Bir qaraganda korxondagi ishlarning haqiqiy axvoli to`g`risida o`z vaqtida ega bo`lish masalasi shunday maqsadki u har qanday direktorda o`z korxonasida axborot tizimlarini joriy etishga kirishishga qiziqish uyg`otadi xaqiqatdan ham axborot texnologiyalari (AT) loyihasi samaradorligining birinchi manbaasi -zaruriy axborotlarning mavjudligidan ularni aniq va ishonchliligidan ularni to`plash, uzatish va qidirishning tezlashishidan paydo bo`ladigan turli foydali qulayliklardan iborat.
Xa axborot qaarorlari qabul qilish uchun hisoblarni o`z vaqtida tuzish uchun (odatda hammasi ana shunday boshlanadi) nihoyatda zarur.U siz biznes “turib” qoladi , axborotlardagi hatolik ko`pincha bozorni yo`qotish xona vayron bo`lish va shunga o`xshash har hil masshtabdagi ko`ngilsizliklarga olib keladi.
Xozirchalik bozorda mavjud bo`lgan axborot tizimlarining ko`pchiligikorxonalardagi hisob kitob muammolarini hal qilishga yo`naltirilgan-bug`alterlik dasturlaridan boshlab to kompleks korporativ hisob kitob tizimlarigacha. Ular vada qilayotgan samaralar ko`p jihatdan o`zaro bir birga o`xshash ( garchi har xil turdagi tizimlarga hos bo`lsalarda).
