Termiz muhandislik-texnologiya instituti

Hammasi bo’lib		343.76	8.91	2.71
5.86
Olindi:
Neytral rux eritmasi	3107	290.3	-	-	-
Rux keki	172.4	37.27	8.8	0.51	1.6
Cu-Cd keki	21.9	8.97	0.066	2.13	4.15
Yo’qotishlar	-	7.22	0.044	0.07	0.11
Hammasi bo’lib	-	343.76	8.91	2.71	5.86

Tanlab eritishni material balansini materiallar yuklangan qismini tuzishda sulfat kislota eritmasi, eritmala ko’rsatilganda esa, ulardgi huquqiy rux miqdori hisobga olindi.
Rux chiqishini hisoblaganda, olingan mahsulotlardagi uni qiymatini yuklangan materiallar va sulfat kislota eritmsidagi rux miqdolaridan ayirib topiladi. Olingan eritmadagi rux miqdorini aniqlash jami eritmadagi rux miqdorini sarflangan sulfat kislota eritmasidagi rux miqdoridan ayirib topiladi. Shuning uchun jadvalni soddalashtirish uchun, yuklangan materiallar qismida tanlab eritishga ketgan dulfat kislot eritmasi miqdori ko’rsatolgan, balki rux miqdori sulfat kislota eritmasidagi rux miqdoridan ayirib keltirilgan.
Ruxli eritmalarning elektroliz jarayoni hisoblash va asosiy dastgohni tanlash
Elektroliz va olingan rux katodini eritishni amalgam oshirish uchun oldin material balans hamda dastgohlarni hisoblash talab qilinadi. Tozalangan ruxli elektrolitning quyidagicha tashkil topgan. 3107 m³/sut.
Neytral eritmadagi ruxning konsentratsiyasi 140g/l.
Tozalash ruxli eritmadagi ruxni ajratib olish uchun elektroliz jarayonida sharoiti erimaydigan kumush (odatda 1% Ag) yoki tarkibi murakkabroq bo’lgan anodlar qo’llaniladi. Ruxli eritmalarning elektroliz jarayonlarida bo’lib o’tadigan yig’indi reaksiyasini quyidagicha izohlanadi.
Zn SO₄+H₂O=Zn+1/2O₂+H₂SO₄
Bu elektroliz natijasida katodga rux metalli o’tiradi, elektrolitda esa ekvivalent miqdori sulfat kislota hosil bo’ladi. Rux katodini eritish induksion pechlarda amalgam oshiriladi.
Rux katodining miqdorini hisoblash
Zavodlar amaliyoti bo’yicha eritmadagi ruxning miqdori 120-170 g/l chegarada o’zgarib turadi. Bizning hisobimiz bo’yicha elektrolit tarkibidagi rux miqdori 140 g/l qilib olamiz. Elektrolizni o’tkazish 130 g/l tarkib kislotada elektrolizni o’tkazamiz.1m³ eritmadagi cho’kkan rux miqdorini quyidagi formula bo’yicha topamiz.
x_Zn=65,4•130/100 = 85g/l
Elektrolitda qolgan rux miqdori quyidagiga teng:
140-85= 55 g/l
Cho’ktirishdagi umumiy rux miqdori quyidagicha: 85•3107:1000=170.88 t/sutka elektroliz paytida amaliyotdagi ruxning yo‘qolishlari 0,3-0,5% ni tashkil qiladi. Hisobot uchun bu ko’rsatgichni 0,4% deb qabul qilamiz. Bulardan kelib chiqqan holda, bularning hammasini hisobga olib, olinadigan rux miqdori quyidagiga teng:
170.88- (1,0-0,004)=169.88 t/sutka
Bajarilgan hisoblarga asoslanib, elektroliz jarayonini material balansini tuzamiz. Ruxli eritmalarni elektroliz jarayonining material balansi. Yuklangan ruxli eritma 3107 m³ (ruxning miqdori 140 kg/m³, undagi jami rux miqdori 435 t) olingan rux katodi 268.5 t undagi rux miqdori 99,8 % ni tashkil qiladi. Ishlov beriladigan elektrolit 3107 m³, xajmdagi rux miqdori 53,24 g/l, ruxning yo’qolish 1,6 t ni tashkil qiladi.