|
Úshinshi klasta bayan ústinde islew
3-klasta jazılatuǵın hámme bayanlardı, tiykarınan, eki túrge bóliw múmkin. Birinshi túri oqıtıwshı usınıs qılǵan tayar reje, ekinshi túri bolsa oqıtıwshı basshılıǵında oqıwshılar menen birgelikte dúzilgen reje tiykarında jazıladı.
Oqıtıwshı oqıwshılarǵa tayar reje tiykarında bayan tekstleri ústinde islew hám bayan rejesin dúziwge úyretiwdi óz kún tártibine kirgizedi hám de tekst kóleminiń úlken-kishiligine qarap olardı jaylastıradı. Bayanǵa tiyisli bolǵan tapsırmalardı quramalastırıp baradı. Tayar reje tiykarında bayan jazıw bul oqıw jılı boyinsha dawam etedi. Muǵallim kalendar reje dúziwden aldın tekstlerdi tańlaydı. Teksttegi sózler, gápler ana tilindegi qaysı temaǵa kóbirek sáykes ekenligin de anıqlaydı. Sonnan kelip shıǵıp tekstlerdi kalendar-tematikalıq rejesine jaylastıradi.
Oqıtıwshı 3-klass oqıwshıların bayan jazıwǵa úyreter eken, baǵdarlama hám tekstlerdiń mazmunı arasındaǵı baylanıslardı názerde tutadı. Jumıstı jeńillestiriw maqsetinde teksttegi imla qaǵıydalarına tiyisli sózler beriledi. Sonday-aq, baqlawdaǵı, oqıw sabaqılıǵındaǵı materiallar menen bayan teksti arasındaǵı baylanıstı tikleydi.
Oqıwshılardıń tayar reje tiykarında jazatuǵın bayan tekstleriniń kólemi 60-80 sózden dúziliwi belgilenedi. Oqıtıwshı bul bólimde tolıq bayan ushın kólemi úlken tekstler tańlaydı. Soń saylap yamasa tańlap bayan jazıw ushın kólemi úlken tekstler beriledi. Jumıstıń bunday túri oqıwshılardı tórtinshi klasta ótkeriletuǵın tekst mazmunın qısqartıp jazıwǵa tayarlaydı.
Bólim basında berilgen bayannıń birinshi túri, tayar reje tiykarında, bayan jazıwda rejeniń hár bir bólimine juwap bir yamasa eki gápten ibarat bolıwı kerek. Sonıń menen birge, reje teması kóbirek soraw gáp formasında bolsa maqsetke muwapıq. Bul jumıs usılı ekinshi klassta da qollanılǵan. Bunday tekstler ilajı bolǵanınsha jazıw taxtasında yamasa qaǵazda beriliwi lazım.
Teksttiń rejesi bólimler hám onıń mazmunına muwapıq bolıwın oqıwshı bárha óz dıqqat orayında tutıwı zárúr. Basqasha aytqanda, ol reje qatarına juwap neshe gápten ibarat, qaysı abzats yamasa qaysı gáp rejede anıq berilmegen, ne ushın berilmegen, jazıw taxtasındaǵı gáplerden paydalanıw lazımlıǵı ústinde bas qatıradı.
Dáslepki bayanlarǵa tayarlıq kóriwde oqıwshılardı tekstti bólimlerge bólip aytıwǵa kóbirek itibar beriw kerek hám reje sorawlarına ápiwayı gápler menen durıs juwap alıwǵa erisiw lazım. Sonıń menen birge, bayanǵa puxta imla boyınsha tayarlıq kóriledi. Bul bayan sabaǵınıń ózinde hám aldıńǵı ana tili sabaqlarında áyne ekinshi klasstaǵıday alıp barıladı.
Áste-aqırın ataw hám eki quramlı gápler («Samat járdem berdi», «Bala shiyrin» hám basqa gúrrińler), sonday-aq, ulıwma xarakterdegi soraw gáplerden ibarat rejeler beriledi. Bul jaǵday oqıwshılarǵa bárha qolaylıq tuwdırmaydı. Sebebi reje qatarlarınıń (joqarıdaǵıday) beriliwi pútin abzatstı (bólimdi) keńeytip bayan qılıwdı talap etedi. Bunday reje boyınsha islew oqıwshılarǵa qolay bolıwı ushın bayannıń qaysıdur bólimin birgelikte puxta analiz qılıw talap etiledi. Máselen, «Eń zor sawǵa» tekstindegi rejeniń tórtinshi qatarında «Aqırı ájapası sawǵasın uzattı» dep berilgen.
Bul bólimge teksttegi tórt gáp juwap bola aladı. Bayan mazmunın oqıwshı sanasına tolıq jetkeriw maqsetinde tómendegishe járdem beriledi. Usı úzindi (tórt gáp) aldınnan jazıw taxtasına jazıladı. Oqıwshılar úzindini ishinde oqıydı, soń aytıp beredi.
Rejeniń bul bóliminde jáne basqasha jumıs túrin qollaw múmkin. Berilgen bólimge tolıq juwap alıwda oqıwshılarǵa járdemshi sorawlar beriledi. Soń jazıw taxtasına jazılǵan tekst penen oqıwshılardıń gúrrińi salıstırıladı. Berilgen úzindini tolıq bayan qılıwda oqıwshılarǵa usı tárizde baǵdar berip barıladı.
Teksttiń bir-eki bólimi ústinde shınıǵıw alıp barıw nátiyjesinde oqıwshılar, birinshiden, oqıtıwshınıń oqıǵan gúrrińin dıqqat penen tıńlawǵa, ekinshiden, reje temaların puxta oylawǵa hám bayan tekstin tolıq qayta bayanlawǵa úyretiledi.
Birinshi yarım jılda tolıq qayta bayanlawǵa úyretiw ushın «Jaqsılıq jerde qalmas» teksti boyınsha tayarlıq kóriw sabaǵın úlgi sıpatında kórsetemiz.
Bayanǵa tayarlıq kóriwde klasstan tıs oqıw sabaqlarında jaqsılıq qılıw, bir-birine járdem beriw haqqında sáwbet ótkeriw maqul.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
