|
Rejeniń úlgi kórinisi:
1. In soǵıwǵa qarar qıldı.
2. In pitti.
3. Hákim hám Nazir.
4. Aradan 3-4 kún ótti.
5. Minnetdarshılıq.
IV. Reje ústinde islewde jańa maqset qoyıladı. Bunıń ushın tómendegi sáwbet shólkemlestiriledi:
«Inniń tayar bolıwı haqqında gúrrińde ne delinedi? Ne ushın in jasawǵa qarar qılındı? Nege Nazir qustı Hákimge kórsetti? Qustıń ayaǵı qanday edi?»
Waqıya turmısta qanday júz bergen bolsa, solay jazıw kerek. Bunda qaysı waqıyanı birinshi jazamız? Dáslep qustıń qalayınsha Nazirdiń qolına túskenin jazamız. Keyin ne? Nazirdiń ne sebepten qustı Hákimge kórsetkenin jazamız.
Endi dúzilgen rejemizdi kóriń. Gúrrińdi siz aytqanday jazıw ushın rejemiz sáykes pe? Reje siz aytqanday jazıwdı talap qıla ma? Aldıńǵı rejemiz bunday aytıp beriwimiz ushın sáykes emes eken. Usı dúzilgen rejege jáne qanday ózgertiwler kirgiziw kerekligin oylap kóriń.
V. Óz betinshe jumıs.
Oqıwshılar reje qatarlarına ózgertiwler kirgizedi hám olardı izbe-izligin saqlaǵan halda kóshiredi.
VI. Reje tiykarında tekst tolıq aytıp beriledi. Usı protsesste (aytıp beriw waqtında) tekst mazmunınıń baylanısı ushın bazı bir metodikalıq ózgertiwler kirgiziw zárúr boladı. Máselen: Nazir keliwi menen hámme quslar ushıp ketti. Bir jaradar qus usha almay qaldı. Sonnan soń rejeniń ekinshi qatarına ótiledi.
Oqıwshılardı bayan jazıwǵa jeterli dárejede tayarlaw ushın tekstti eki márte qayta aytıp beriw lazım.
Solay etip, ózgertilgen reje tiykarındaǵı bayan oqıwshılardıń belsendiligin arttıradı, olar reje dúziw hám usı tiykarda aytıp beriwde dóretiwshilik ózgeshelikke iye bolǵan bólimlerdi kirgiziwge ádetlenedi.
Bayan jazıp tamamlanǵannan soń, eki-úsh jaqsı jazılǵan jumıslardı oqıtıw, bas ideya durıs berilgen be yamasa kerek bolmaǵan maǵlıwmatlar bar yamasa joq ekenligin dodalaw kerek.
4-klasta qısqartılǵan bayan jazıwda oqıwshılarǵa qolaylıq tuwdırıw maqsetinde olar bayandı oqıwı, óz betinshe reje dúziwi hám reje tiykarında qısqartıp bayan jazıwı ushın tekst oqıwshılardıń kóz aldında bolıwı kerek. Bunıń ushın 4-klass «Oqıw kitabı»ndaǵı sáykes tekstlerden paydalanıw usınıs etiledi. Usıǵan muwapıq qısqartılǵan bayan túri bilimlendiriwshilik ózgesheliklerge iye boladı.
Bayan jazıwǵa tayarlıq waqtında tekst mazmunın aytıp beriw bayan mazmunına qarap hár qıylı bolıwı múmkin.
4-klasta bayan teksti temasınıń keńeyiwi oqıwshılar sóylewinde jańa sózlerdiń kóbeyiwine alıp keledi. Sonıń menen birge, oqıwshılar tekstlerde ushıraytuǵın tımsallı belgilerge itibar beriwge hám olardı bayanda isletiliwine úyretip barıladı.
Tórtinshi klasta oqıwshılar menen teksttegi imlası qıyın sózler ústinde jumıs alıp barılǵanda, waqıt ekinshi, úshinshi klaslardaǵıday bolıwına qaramastan, aldıńǵı klaslardaǵıǵa qaraǵanda qáteler sanı artıp barıwı múmkin. Bunıń sebebi sonda, tekstlerdiń kólemi úlken hám olar mazmun jaǵınan hár qıylı.
Bayanda qáteler kem bolıwı ushın oqıwshılardıń ózleri qatnasıwın támiynlew, yaǵnıy rejelerdi dúziwde hám de qayta aytılıp atırǵan waqıtta imlası qıyın sózlerdi oqıwshılardıń ózleri anıqlawı, olardı jazıw taxtasında jazıp kórsetiwi lazım.
Tórtinshi klasta bilimlendiriwshilik bayan jazıw waqtında imla sózliginen paydalanıwǵa úyretiw de ayrıqsha áhmiyetke iye.
Biraq bunda oqıwshılar sózlikke bárha tayanıp islewge úyrenip qalmawı kerek. Sonday-aq, oqıwshılardıń belsendiligin jáne de arttırıwda imla analizinen paydalanıw jaqsı nátiyje beredi.
Tekstti oqıp, analiz qılıp bolǵannan keyin oqıtıwshı oqıwshıdan tekstten úyrenilgen imlaǵa tiyisli sózdi anıqlawı hám onıń jazılıwın túsindirip beriwin sorawı lazım.
Tórtinshi klassta bayan analizine ayrıqsha saat ajıratıw kózde tutıladı. Sabaq usınday rejelestiriliwi lazım, hár bir oqıwshı ózi jol qoyǵan metodikalıq yamasa imla boyınsha qátelerdi túsinsin.
Oqıwshılardıń qátelerin analiz qılıw protsessi tórt tiykarǵı jumıs túrlerinen turadı:
1. Oqıtıwshınıń tekseriw nátiyjeleri haqqında túsindiriwi.
2. Jazba jumıslardaǵı qátelerdi jámáát bolıp dodalaw hám durıslaw jolları.
3. Oqıwshılardıń óz betinshe jumısları.
4. Jumısqa juwmaq jasaw.
Bul jumıs túrleri sabaq dawamında ornı almastırılǵan halda ámelge asırılsa da boladı. Hár bir sabaq basqıshında jumıstı usınday shólkemlestiriw kerek, pútkil klass dıqqatı jumıstıń bir túrine qaratılıwı hám ol jumıs shegarasında barlıq tapsırma hám qáteler ústinde jumıs alıp barılıwı lazım.
Bul sabaqlar, ásirese, oqıwshılar bayanǵa óz betinshe reje dúzip jazǵanında áhmiyetli esaplanadı. Oqıtıwshı jumıslardı tekseriw waqtında reje sapasına itibar beredi hám onı ayrıqsha bahalaydı hám de analiz ótkeriw ushın qátelerdi túrlerge ajıratadı.
Eń kóp ushıraytuǵın ulıwma qáteler – tekst bólimleri shegaralanıwınıń nadurıs bolıwı; tekst júdá kóp bólimlerge ajıratıp jiberiliwi, tańlanǵan temanıń bólim mazmunına sáykes kelmesligi bolıp esaplanadı.
Oqıtıwshı tórtinshi klasta oqıwshılardıń bayanın analiz qılıwdı jáne basqasha kóriniste, yaǵnıy ulıwma jumıstan baslawı múmkin. Oqıtıwshı tekstti oqıydı hám onda neshe bólim bar ekenligin soraydı. Oqıwshılar hár bir abzats neshe gápten dúzilgenin aytadı hám ne ushın rejeniń bir bólimine birlestiriwdi túsindiredi. Oqıtıwshınıń ózinde reje úlgisi, álbette, boladı. Biraq barlıq oqıwshılardıń dúzgen rejesine oqıtıwshınıń rejesi sáykes keliwi shárt emes.
Oqıwshılardıń jazba sóylewlerindegi kemshiliklerin esapqa alıw protsessinde oqıtıwshı til sabaqlarında úyreniletuǵın baǵdarlama materialların da úyreniwge erisedi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
