Tema: Baslawısh klaslarda tekseriw diktanti ham oni sholkemlestiriw Joba: Kirisiw

Qayta tiklengen diktant.
Berilgen nomerlerge muwapıq birdey sintaktik konstruktsiyalarda tekstti tikleng.
Jerden Quyashǵa shekem bolǵan aralıq derlik 150 million kilometrdi quraydı. Hár kúni 30 kilometr aralıqtı basıp ótken piyada 14000 jıl dawamında Quyash tárep yuradi. Saatına 100 kilometr tezlikte to'xtovsiz háreketlenetuǵın poyezd Quyashqa 170 jıldan keyin jetip baradı. Saatına 100 kilometr tezlikte uchadigan samolyot Quyashqa 17 toq jıl ishinde jetip baradı. Atmosferada sekundına 350 metrge jetetuǵın dawıs Jerden Quyashǵa shekem jetip barıwı ushın 14 jıl kerek boladı.
Analogiya boyınsha diktant.
Baqlawlar hám sáwbetler ótkergennen keyin, viburnum, tog 'kuli yamasa qus shiyesi haqqında jazıń.
Erik tereki gulladi - ol tańlanıwlanarli dárejede elegant bolıp qaldı. Onıń aqshıl qızǵılt reń hám aq guller menen bezetilgen barlıq shaqları vaznsiz ko'rinardi. Samaldı esing - oqlangan terek bolmaydı : ol óziniń báhárgi lipasın uzaq mámleketlerge alıp ketedi.
Kóp ótpey, guller máyekdonni berdi - olar ashshı -ashshı dámge iye mayda erikler edi. Máyekdon barlıq shaqlarǵa jabıwıp aldı - terek salmaqlilesdi. Jasıl erikler azannan keshgeshe quyashqa qaradi, olar ózleri quyashdıń kishi bóleklerine uqsaytuǵın edi. San-sansız miyweler altın menen quyilgan.


1.2. Diktant jazıwǵa tayarlaw. Qátelerdi esapqa alıw hám olar ústinde islew.

Diktant dep atalıwınıń sebebi - oquvchini tekstti diktovka etedi, erkin deyilishining sebebi tekstti oqib berilgen bóleginen este qalǵanın erkin túrde jazıw bolıp tabıladı. Diktant ushın 3-5 abzasga bolingan tekst saylanadı. Tekst oqilishidan aldın zárúr qaǵıydalar tákirarlap eslatiladi. Oqituvchi aldın tekstti jaqsı oqib beredi, songra abzasma-abzas oqib jazdıriladi. Birinshi abzas aqıllıdı, oquvchilar este qalǵanın jazadılar, ekinshi abzas aqıllıdı oquvchilar este qalǵanın jazıp bolgach, úshinshi abzas aqıllıdı. Diktantning bul túri togri jazıwǵa orgatishning sóylew astırıw wazıypası menen uygunlashtirib ámelge asırıwǵa járdem beredi.

Mısalı, úshinshi klassta " Fel" teması atip bolingach oqituvchi biz, bog, gúl, qoshni, teriw, aynab atip ketmek, adasıp qalıw, qıdırıw, tawıp keliw, sazların doskada jazıp berip, " bogda" temasında gápler dúziwdi tapsıradı. Oquvchilar tómendegishe gápler tuzib jazadılar :
biz bogda guller terdik, Eleganta aynab bogdan boqqa atip ketti. Ol adasıp qaldı, biz Elegantani qıdırdıq onı qoshni bogdan tawıp keldik.
Dóretiwshilik diktant orfografiyanı ozgartirishni orgatishni sóylew astırıw menen uygunlantirib ámelge asırıwǵa múmkinshilik beredi, balalardan tekst dúziwge aktiv munasábette bolıwın talap etedi.
Kontrol diktant kontrol yamasa tekseriw diktanti Oquvchilar alǵan bilim payda etgen konikma hám ilmiy tájriybelerdi tekseriw ushın otkaziladi. Kontrol diktantdan ayırım waqıtta oqitish quralı yamasa orfografiyalıq ilmiy tájriybelerin qosil etiwge qaratılǵan shınıǵıw túri retinde de paydalanıladı. Kontrol diktant ǵárezsiz diktant dep da ataladı. Sebebi Oquvchi qanday da wazıypanı ǵárezsiz orınlawda az kúshin sinaydi, ozi bilgen qaǵıydanı Oqituvchi diktovka etken tekstke tadbik etedi. Kontrol diktant Oqituvchiga ol yamasa bul qaǵıydaǵa tiyisli temanı Oquvchilar qaysı dárejede ozlashtirganligi haqqında malumot beredi hám keyingi mashgulotlarni tugri joybarlawǵa múmkinshilik beredi. Oqituvchi pútkil klass ayırım Oquvchilar neni ozlashtirmagani neni tákirarlaw kimga qanday járdem beriw qanday shınıǵıwlar isletiw kerekligini anıqlap aladı.
Diktantlar gúzetilgen nátiyjeni beriw ushın onı shólkemlestiriw hám otkazishda ayırım talaplarǵa ámel qılıw zárúr.
1. Kontrol jumıs malum bir tema otilib, Oquvchilarda zárúr ilmiy tájriybe ónim bolgach, otkaziladi. Keri jaǵdayda kontrol jumıs qıyınlaw otkaziladi.
2. Kontrol jumıs tekserilgende jaqında organılǵan temalar menen bir qatarda ilgeri orgatilganlar maydanınan jal qoyilgan qáteler de esapqa alınadı.
3. Diktant ushın materiallar retinde malum bir tema daǵı boglanishli tekst bazan ońasha gápler alınadı. Hár bir klass ushın sazlar sanı tómendegishe belgilengen:
1-klassta ekinshi sherek aqırında 20 saz ásbapları, jıl aqırında 40 saz ásbapları;
2-klassta ekinshi sherek aqırında 55 saz ásbapları, jıl aqırında 65 saz ásbapları;
3- klassta ekinshi sherek aqırında 75 saz ásbapları, jıl aqırında 85 saz ásbapları;

Diktant tekstining qıyınlıǵı ortacha bolıwı, malum shekem orfografiyası organilmagan sazlar kiritilmasligi jaqında otilgan temaǵa tiyisli 2-6 saz ásbapları bolıwı talap etiledi.

Diktant teksti Oqiwshilar túrli qaǵıydalarǵa tiyisli jal qoygan qátelerin anıqlaw, salıstırıwlaw múmkinshiligin beredi. Tekstda malum bir qaǵıydaǵa tiyisli neshe saz ásbapları bolıwın bilgen Oqitiwshiģa Oqiwshilar jal qoyģan qáteler esabın alıw, olar ortasindaģi parqdi anıqlaw ańsat boladı.
4. Oqitiwshi diktant tekstin oqip, ayırım túsiniksiz saz ásbapları hám sóz dizbegilerdi jal-yolakay túsintiredi, Oqiwshilar jazbay, tek tıńlab este saqlap qalıwların eskertip, hár bir gapni bólek-bólek diktovka etedi. Oqitiwshi yigik ápiwayı gáplerdi pútkilliginshe, yoyik ápiwayı gáp hám qospa gapdi bolsa bólimlerge bolip taǵı oqiydi, Oqiwshilar jazadılar. Gápler qayta oqilģanda Oqiwshilar jazǵanların tekserip kórediler.
Tekst diktovka menen jazdırilģanda, Oqitiwshi tekstdi taǵı bir ret aste oqiydi, Oqiwshilar jazǵanların tekserediler.
Mısalı, 1-klassta sazlardı soroq beriw arqalı bir-birinen parıqlaw ;
2-3 klaslarda saz ásbapları gruppaların, atlardıń iyelik qasımchalarini tawıp, shaxs -sanın anıqlaw, qaysı seplikte turlanganini parıqlaw, feyillerdiń qaysı shaxs -sanda turlanganini, zamanin anıqlaw, qátelerdi esapqa alıw hám olar ústinde islew.
Oqituvchi az oquvchilarining orfografiya hám grammatikadan qaysı dárejede ilmiy tájriybe payda etgenin anıqlaw jáne bul ilmiy tájriybeni rawajlanıwlashtirib barıw ushın olardıń jazba ishda jal qoygan qátelerin esapqa aparıwı zárúr. Oqituvchi diktant nátiyjelerin esapqa júrgizetuǵın dápterine eń bas ozlashtiruvchi Oquvchilar ushın bólek bet ajıratıp, olar jal qoygan qátelerdi jazıp baradı. Bul Oqituvchiga Oquvchilarning orfografik sawatlı adamlıǵı qanday osishini kozatib barıwǵa, ayırım Oqıwshılarǵa klassta hám úyde orınlaw ushın jeke wazıypalar beriwge differensial járdem uyushtirishga múmkinshilik beredi.
Oquvchilar jazba jumıslarında jal qoygan qátelerin tugrilash ústinde azları da ózbetinshe isleydiler. Onıń ushın olar qáte jazǵan sazların tugrilab kochirib jazıw menengine shegaralanmay, olardı esapqa aladılar. Oradan malum waqıt otgach, Oqituvchi frontal sáwbet waqtında yamasa Oquvchidan otilgan temanı sorayotgan waqtında zárúr bolǵan sazlardı jazıp beriwin hám qaǵıydasın túsindiriwin soraydi. Bul túrdegi jumıs Oquvchilarni aktivlestiredi. Oqituvchi sherek aqırında, yarım jılda, jıl aqırında Oquvchilar jumısında jal qoyilgan qáte hám kemshiliklerdi talshıq analiz etiwi múmkin. Ol tipik qátelerdi jazıp barıw hám olardı Oquvchilar organǵan qaǵıydaları tiykarında klassifikasiya qılıw nátiyjesinde klasstaǵı Oquvchilarning grammatika hám orfografiyadan ozlashtirishi haqqında talshıq oyda sawlelendiriwge iye baladı. Oqituvchi Oquvchilar jal qoyayotgan qátelerdiń sebebin biliwi zárúrli áhmiyetke iye. Qátelerdiń kelip shıǵıw sebepleri túrlishe bolib, túpkiliklileri qoyidagilar esaplanadı :
1. Oquvchi qaǵıydanı bilmaydi;
2. Qaǵıydanı biladi, lekin onı jazıwda qollay almaydı ;
3. Qaǵıydalardı aralastıradı ;
4. Jazayınotgan sazların manosini tushunmay qáte etedi;
5. ayırım sóylew dawısların qáte esitedi, yamasa notogri aytılıw etedi, jazıw processinde ózin tekserip bara almaydı.
Oquvchilarning grammatik bilim hám togri jazıw ilmiy tájriybelerin esapqa alıp, ana tilinen ozlashtirishlari bahalanadı. Baslanǵısh klaslarda bir baha qoyiladi, bunda Oquvchilarning sawatlı jazıwı sheshiwshi rol aynaydı. Ana tilinen bilim hám ilmiy tájriybelerin bahalaw norması I - Iv klasslar rejesine berilgen.
Oquvchilar jal qoygan qáteniń aldın alıw hám togrilashda jazba islerdi analiz qılıw sabaqları úlken áhmiyetke iye. Bunday sabaqtıń korilishi kontrol jumıstıń xarakterine kora túrlishe baladı.
Diktant analizinde Oqituvchi balalar dıqqatın jámáát jumisına qosıw ushın dápterlerdi aldın tarqatpaydı. Klassta Oquvchilar jal qoygan tipik qáteler ústinde islenedi. Oqituvchi doskada, basqa oquvchilar dápterlerine klasstaǵı kop oquvchi qatege jal qoygan saz ásbapları, yokigaplarni jazadılar ;
Ol yamasa bul sazdıń qanday jazılıwı, ne ushın sonday jazılıwı anıqlanadı ;
Togri jazıw qaǵıydaları tákirarlanadı.
Tipik qáteler júdá kop bolmaydi, sol sebepli Oqituvchi olar analizin tez tugatib, tákirarlanǵan qaǵıydaǵa tiyisli saz ásbapları tańlaw, sol sazdı qatnastirib gáp yamasa saz ásbapları birikpesi tozish jáne onı jazıwdı shınıǵıw etiwi jaqsı nátiyje beredi. Sabaqtıń ekinshi bóleginde Oquvchilarning individual qáteleri analiz etiledi. Oqituvchi Oquvchilar dápterlerin tarqatadı. Olar Oqituvchi tárepinen togrilangan sazlardı tabadılar hám dápterlerine jazadılar, olar qatnasıwında gápler dúzediler hám xokazo.
Tek bunday sabaqlardagina emes, bálki basqa sabaqlarda da qáteler ústinde izbe-iz túrde islep barıladı.
Hár bir sabaq, hár bir Oquvchining juwabı, hár qaysı jazba jumıs Oquv predmetinde berilgen bilimlerin ozlashtirish dárejesin korsatib, Oqituvchi Oquvchilar dus keletuǵın qıyınshılıqlar, keyingi sabaqlarda nege koproq itıbar beriw kerekligi haqqında malumot beredi.
Oqituvchi bólek Oquvchi hám pútkil klass menen alıp barılatuǵın islerdiń anıq rejesin dúziw ushın klass jumısın dıqqat menen baqlawı, awızsha hám jazba juwaplardı togri bahalab barıwı, az dápterchasiga zárúr malumotlarni jazıp barıwı kerek. Grammatikadan - jazba grammatik analiz, malum sxema tiykarında gáp balaklari, saz ásbapları gruppası yamasa saz ásbapları quramı tárepinen analiz etip, gáp
balaklari, saz ásbapları gruppaları haqqında sızıw menen, saz ásbapları bólimlerin malum belgiler menen gapdagi sazlardıń boglanishini sxema menen korsatish hám sol sıyaqlılar.
Orfografiyadan - kontrol diktant:
kerekli sazlardı yamasa tinish belgilerin qoyib, bas formada berilgen sazlarǵa koshimchalar koshib gáp tuzib, kitap yamasa doskadan kochirib jazıw ;
berilgen tema tiykarında gáp dúziw;
gúrriń formasındaǵı tekst tiykarında bayan jazıw ;
kishi gúrriń jazıw ;
bazan lugat hám kontrol diktantdan da paydalanıw múmkin. Mektep tájiriybesinde grammatik bilim menen orfografik ilmiy tájriybe birge tekseriledi, mısalı : diktant jazdırilib, tekst degi ayırım saz ásbapları, saz ásbapları birikpesi yamasa gáp analiz etiledi;
Grammatik analiz ushın eki yamasa ush tapsırma beriliwi múmkin.
Úshinshi klass oquvchilariga 2-sherekte " Qıs keldi" temasında diktant jazdıriladi. Bunnan maqset bilim, konikma hám ilmiy tájriybelerin tekseriw baladı.