|
Pánje súyekleri
Pánje súyekleri (ossa manus) úshke bilezik súyeklerine, alaqan súyeklerine hám barmaq súyekleri (falangalar) ne bólinedi.
Bilezik súyekleri segiz dana bolıp olar tórtewden eki qatar bolıp jaylasadı. Bul súyekler bilek súyeginen shıǵanaq súyegine qarap yaki bas barmaqdan shunatayǵa qarap sanaladı. Birinshi qatar qayıq tárizli, yarımay tárizli, úsh qırlı, noqat tárizli súyeklerden ibarat. Ekinshi qatardı úlken kóp qırlı, kishi kóp qırlı, basshalı hám ilgekli súyekler payda etedi.
Alaqan súyekleri besew bolıp kelte tútikshe tárizli súyekler esaplanadı. Olardıń denesi, eki ushı (bası hám tiykarı) boladı. Alaqan súyekleri tiykari menen bilezik súyeklerine, bası menen tiykarǵı falangalarǵa birigedi.
Bul súyeklerdiń denesiniń arqa tárepi bórtinki aldıńǵi tárepi batıq boladı. Alaqan súyekleri 2-barmaqdan 5-barmaq tárepke kishireyip baradı. Bas barmaqtıń alaqan súyegi shetge qashıńqı bolıp, tiykarı kóp qırlı úlken súyekke er tárizli buwın júzin payda etip birigedi.
Falangalar kelte tútikshe tárizli súyeklerden ibarat, hár bir barmaqta úshewden: tiykarǵı, orta, tırnaq, bas barmaqta bolsa tiykarǵı hám tırnaq falangası boladı. Falangalardıń tómengi tárepi keń joqarǵı tárepi tar bolıp, aldınǵı bólimi biraz batıq, arqa bólimi bórtinki dúzilgen.
Iyin beldewi hám qol súyekleriniń birigiwi
Iyin beldewi súyekleri kókirek kletkasına háreketsheń birigedi. Omıraw súyegi domalaq ushı menen tós súyeginiń dástesine tós-omıraw buwının payda etip birigedi. Buwınnıń ishinde disk bolıp, buwın bólmesin ekige bóledi. Omıraw súyeginiń jalpaq (akromial) ushı gúrek súyeginiń akromial ósigine jalpaq buwın payda etip birigedi. Gúrek súyegi arqada II-VII qabırǵalar ústine háreketsheń bulshıq etler járdeminde birikken.
Iyin buwını organizmdegi eń háreketsheń kóp oqlı shar tárizli buwın. Bul buwın payda bolıwında iyin súyeginiń shar tárizli bası gúrek súyeginiń buwın shuqırshasına birigedi. Bul buwında súyeklerdıń birigiwshi buwın júzleri bir– birine onshelli mas bolmaǵanı ushın buwındaǵı háreket ádewir erkin boladı. Iyin buwın qaltashası ishinen iyinniń eki baslı bulshıq etiniń sińiri ótiwi menen basqa buwınlardan parq qıladı. Bul buwında frontal, sagital hám vertikal oqlar átirapında hár qıylı háreketler ámelge asadı.
Shıǵanaq buwını quramalı buwın bolıp úsh ápiwayı (iyin-bilek, iyin shıǵanaq, bilek-shıǵanaq) buwınnan quralǵan, hám olar bir buwın qaltashasına oralǵan. Iyin-bilek buwını domalaq bolıp iyin súyegi domalaq buwın tompaǵınıń bilek súyegi basshasındaǵı shuqırshaǵa birigiwinen payda boladı. Bul buwın
búgiw-jazıw hám burılıw háreketlerinde qatnasadı. Iyin-shıǵanaq buwını túte tárizli kóriniste bolıp, ol iyin súyeginiń túte tárizli buwın júzine shıǵanaq súyeginiń yarımay tárizli oyıǵı birigiwinen payda boladı. Bul buwında búgiw- jazıw háreketleri orınlanadı. Bilek shıǵanaq buwını tsilindr tárizli kóriniske iye. Bul buwın shıǵanaq súyeginiń yarımay tárizli oyıǵı shetindegi buwın júzine bilek súyeginiń bası birigiwinen payda boladı. Bunda ishkerige, sırtqa burılıw háreketleri orınlanadı, hárekette súyeklerdiń tómengi ushındaǵı buwınlar hám qatnasadı. Bilek alaqan ústi buwını bilek súyeginiń tómengi buwın shuqırshası 1- qatardaǵı alaqan ústi súyekleri (qayıq tárizli, yarımay tárizli hám úsh qırlı) súyekler menen ellips tárizli buwın payda etip birigedi. Bunda frontal oq átirapında búgiw-jazıw, sagital oq átirapında uzaqlastırıw-jaqınlastırıw háreketleri orınlanadı. Alaqan ústi súyekleri alaqan súyeklerine, (bas barmaqtan basqası), tegis buwın payda etip birigedi.
Kóp qırlı úlken súyek bas barmaqtıń alaqan súyegine er tárizli buwın payda etip birigedi. Bul buwında bas barmaqtı basqa barmaqlarǵa jaqınlastırıw, uzaqlastırıw hám qarama-qarsı qoyıw háreketleri orınlanadı. Alaqan súyekleri bası menen tiykarǵı falangalarǵa ellips tárizli buwın payda etip birigedi. Bunıń esabına barmaqlarda búgiw-jazıw jaqınlastırıw hám aylanba háreketler orınlanadı. Falangalar óz-ara túte tárizli buwın járdeminde birigedi, bul buwınlarda frontal oq átirapında búgiw-jazıw háreketleri iske asadı. Qoldıń barlıq buwınları sińirler (baylamlar) járdeminde bekkemlengen boladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
