Технологияси

8.Ҳосилни йиғиш ва сақлаш. 
Сабзавот экинларида ҳосилнинг пишиши 2 хилга бўлинади : 
1. Техник ѐки хўжалик жиҳатдан пишиш. Бунда маҳсулот сотиш, сақлаш, 
ташиш ва қайта ишлашга яроқли бўлган даври. 
2. Биологик ѐки физиологик пишиш. Бунда эса уруғ тўла етилиб, ўсимлик 
ривожланиши тўла ўтилиб бўлган давр. 
Экинларда техник (хўжалик) ва биологик (физиологик) пишишлар бир вақтда 
ѐки турли муддатларда кузатилади. 
Масалан, Қизил помидор техник пишган бўлса, яшил мева уруғи ҳаѐтчан, 
унувчан бўлади. Демак, помидорда биологик пишиш олдин кузатилади. 
Полиз экинларида биологик ва техник пишиш бир вақтда кузатилади. 
Бодрингда биологик пишиш уруғчилик участкаларида кузатилади.Истеьмол учун 
техник пишиш-даги барра мевалари ишлатилади. 
Кўпчилик сабзавот экинларининг ҳосили техник пишганда йиғишга 
киришилади.Бу вақтда улар маьлум истеьмол ва товарлик сифатига эга. 

---

68 
Аҳолини ѐз бошиданоқ, янги сабзавот, картошка, полиз билан таъминлаш учун 
уларнинг ҳосили тўла пишмасдан йиғиб олинади. Ҳаддан ташқари пишириб 
юборилса, кеч йиғиштирилса, зарарли бўлиб, ҳосил дағаллашади, вазнини йўқотади, 
ѐрилади, зараркунандалар зарарлайди. Қишда узоқ сақлаш учун сабзавот-полиз ва 
картошка ҳосили тўла пишганда йиғиштирилиши керак, чунки пишмаган мева, пиѐз, 
карам, илдизмева яхши сақланмайди. Ҳосилни йиғишда экинларнинг паст ҳарорат-
га бардошлилиги ҳисобга олинади. Бунда биринчи навбатда пиѐз ҳосили 
йиғиштирилади, чунки узоқ вақт қуритилади. 
Пиѐздан 
сўнг озгина совуққа чидайолмайдиган экин-лар бодринг, 
томатдошлар, полизлар йиғиб олинади. Сўнгра картошка, лавлаги, турп, сабзи ва 
карам ҳосили йиғиштирилади. 
Даладаги ҳосилини йиғиштириб олиш бўйича сабзавот экинлари 3 гуруҳга 
бўлинади:
1. Ҳосили бир мартада бутунлай йиғиштириладиган экинлар (кечки карам, 
илдизмевалилар, пиѐз, саримсоқ, қовоқ, картошка); 
2. Бир ѐки бир неча марта саралаб териладиган экинлар (эртаги карам, 
гулкарам, қовун ва тарвуз тезпишар навлари); 
3. Ҳосили техник пишгандан бошлаб кўп марта териладиган экинлар (помидор, 
қалампир, бодринг, ловия кабилар). 
Сабзавот экинлар ҳосилини йиғиш, саралаш ва ташишда эҳтиѐт бўлиш, 
шикастланиш, кесилишдан сақлаш лозим. Акс ҳолда улар чирийди ва бузилади. 
Сабзавотлар ҳосилини йиғиштириш кўп меҳнат талаб қилади. Умумий 
меҳнатнинг 65-75 %и шунга тўғри келади. Ҳосилни йиғиб-териб олишда турли 
машина ва мосламалардан фойдаланилади. 
Булар ичида кўп ишлатиладиганлари УРД-8, палак ўриш машинаси ва КИР-1,5 
Б ротацион майдалагич - косилка картошка илдизмева, ем-хашак ўтларини йиғиб 
олишга мўлжалланган. ОПКШ-1,4 , ЕМ-11, ЛКГ-1,4 , МСК-I маркали машиналар 
илдизмевали.пиѐз ва карам ҳосилини йиғишда қўлланилади. Улар Т-1б,Т-25,Т-40, 
Беларусь тракторларига агрегатланади. Платформалардан эса ПОУ-2, ПТ-3,5 кенг 
қўлланилади. Картошка ковлащда КГН-2Б, КСТ-1,4 ковлагичлар МТЗ-80 тракторига 
осилиб ѐки тиркалиб ишлатилади. 
Йиғиб олинган сабзавотлар ҳосили қуритилади ва давлат стандартлари 
(ГОСТ)га мувофиқ товар маҳсулотига ҳамда чиқитга ажратилади.