Технологияси

6. Қатор ораларини ишлаш (культивация).
Бу тадбир қатқалоқни бузиш, 
бегона ўтларни йўқотиш, тупроқни юмшатиш, унинг аэрациясини яхшилаш ва 
тупроқда намни сақлаб қолиш мақсадида ўтказилади. 
Биринчи ишлов майсалар кўкариб чиққанда ѐки кўчатлар тутганда ўтказилиб, 
кейингилари ҳар суғориш ѐки ѐмғирдан сўнг амалга оширилади. Охирги 
культивация ўсимлик қаторлар бир-бирига туташганда бажарилади ва ўндан сўнг 
ишлов тўхтатилади. Кучли ўсувчи картошка, помидор, карам каби экинлар қатор 
орасининг туташиши нисбатан жадал боради. 
Шунинг учун картошканинг ѐппасига туганак ҳосил қилиш ѐки карам бош 
ўраш вақтига келиб культивация тўхтатилади. Кучсиз ўсувчи ўсимликлар (сабзи, 
пиѐз, саримсоқ кабилар)да палаги ўсув даври охиригача қатор ораларини 
қопламаганлиги учун ишлов бериш узоқ давом этилади. 
Эскидан суғорилиб келинадиган бўз тупроқларда тупроқ намини сақлаш ва 
қулай сув-ҳаво режимини вужудга келтириш учун ер 10-12 см чуқурликда 
ишланади. Оғир механик таркибли тупроқларда енгил тупроқларга нисбатан қатор 
оралари чуқур (12-14 см ва ундан ҳам чуқур) ишланади. Ёш ўсимликларни 
кўммаслик ва шикастламаслик мақсадида қатор ораларига биринчи марта 
кейингиларига қараганда саѐзроқ (5-6 см чуқурликда) ишлов берилади. 
7. Мотига ва чопиқ қилиш.
Мотигалаш бегона ўтларни йўқотиш ва туп 
атрофидаги тупроқни юмшатиш мақсадида ўтказилади. Бу тадбир ўсимлик кўкариб 
чиққандан ѐки кўчатлар тўла тутиб олгач бошланиб, 2-3 марта такрорланади. Қатор 

---

64 
оралари ўсимликлар билан қопланиб, экиннинг ѐппасига ҳосил тўплаши бошланган 
даврда тўхтатилади. 
Чопиқ қилиш, кўпинча тупроқни юмшатиш ва ўсим-лик атрофига тупроқ 
тортиб кетиш билан боғлаб олиб борилади. Натижада тупроқ ҳаво режими яхшила-
ниб.поянинг ер устки кўмилган қисмида қўшимча илдизлар чиқишига сабаб бўлади. 
Бу эса ўз навбатида ўсимликнинг яхши озиқланишига ѐрдам беради. 
Чопиқ туфайли ўсимлик (бўғзи) тупи атрофига тупроқ бериш маккажўхори, 
икки йиллик экинлар иккинчи йил уруққа ўстирилганда уларнинг шамолдан ѐтиб 
қолишига чидамлигини оширса, бошҳа ҳолларда тупроқнинг (картошка туганак 
тугиш даврида) ортиқча қизиб кетиши-дан сақлайди. Айрим ҳолларда, чопиқ қилиш 
экиннинг истеьмолга ишлатиладиган органларини оқартириш мақсадида 
ўтказилади. Бунда уларга қуѐш нури тегмаганлигидан ранги оқ бўлиб, нозик 
консистенцияли ҳамда мазали сифатга эга бўлади. 
Чопиқ қилиш ўсимликларни паст ҳароратдан ҳимоя воситаси, баьзан 
экинларнинг касаллик-зараркунандаларига қарши курашишда фойдаланилади. 
Тупроғи юмшок, механик таркиби енгил, бегона ўтлардан тоза бўлган ерларни 
чопиқ қилиш культиватор окучниклар ѐрдамида амалга оширилади. Ўт босган ва 
механик таркиби оғир тупроқларда ерлар механизациядан ташқари, албатта қўлда 
ҳам чопиқ қилинади.