Технологияси

 
3. Ўтоқ қилиш.
Сабзавот экинлар парваришида ўтоқ ўтказиш муҳим 
тадбирлардан ҳисобланади. Пиѐз, илдизмевали каби пастбўйли ва секин ўсадиган 
экинлар бегона ўтлардан, кучли қийналади. Агар экинлар бегона ўтлардан тез қисқа 
муддатда тозаланмаса, улар бутунлай нобуд бўлиши мумкин. Қаторлаб экилган 
экинлар қатор орасидаги бегона ўтлар культивация орқали, пиѐз, саримсоқ, сабзи, 
лавлаги, турп, шолғом сингари қалин ўстириладиган экинлар орасидаги бегона 
ўтлар эса илдизи билан қўлда юлиб ташланади. Картошка, карам, помидор каби 
экинлар орасидаги ўтлар чопиқ ва эгатларни юмшатишда йўқотилади. 
Экинлар суғорилгандан сўнг ўтоқ қилинади ва бу ҳар 15-20 кун оралатиб, 2-3 
марта такрорланади. Ўтоқ қилиш, кўпинча ягоналаш билан қўшиб олиб борилади.
Қўлда ўтоқ қилиш, айниқса пиѐз, илдизмевали сабзавот экинларни ўташ кўп меҳнат 
талаб қилиб, гектарига 30-40 ва ундан ҳам кўп киши куни сарфланади. Шунинг учун 
сабзавотчиликда экинларни гербицидлар ѐрдамида - кимѐвий усулда ўтоқ қилиш 
катта аҳамият ва самарага эга. Гербицидлар асосан ѐппасига ва танлаб таъсир этувчи 
гуруҳларга бўлинади. Улар таъсир этиш хусусиятига қараб контакт (теккан жойини 
куйдирувчи) ва системали (аста-секин таъсир этувчи) гербицидларга бўлинади. 
Контакт гербицидлар бегона ўтларнинг теккан жойини кўйдиради. Системали 
гербицидлар эса ўсимлик тўқималари ширасига ўтиб, аста-секин нобуд қилади. 
Бунинг афзаллиги шундаки, гербицид бегона ўсимликнинг барча ер усткини нобуд 
қилиб қолмасдан, балки ер остки илдиз ва илдизпояларига ҳам ҳалокатли таъсир 
этади. 
Ёш ўсимликлар. айниқса майсалар, етук ўсимликларга нисбатан гербицидларга 
таъсирчан бўлади. Кўпчилик гербицидларни қўллашда 15-30° ҳарорат энг қулай 
ҳисобланади. Қуѐшли қуруқ ҳаво бевосита таъсир этувчи гербицидларнинг 
таъсирини кучайтиради, сернам ва яхши юмшатилган ерларда системали таъсир 
этувчи гербицидлар яхши самара беради. 
Гербицидларнинг бегона ўтларга ҳалокатли таъсири ва заҳарлилиги 30-60 кун 
ѐки бундан ҳам ортиқ давом этиши мумкин. 
Бегона ўтларни йўқотиш учун қўлланиладиган гербицидлар турлари, нормаси, 
тупрок, метеорологик ва бошқа шароитларга, йилнинг фаслига, сабзавот экинлар 
ѐшига боғлиқ,. Бунинг учун ҳар қандай гербициддан фойдаланишгача, тавсия 
этилаѐтган нормани текшириш ва сўнгра қўллаш шарт. 
Сабзавотчиликда бегона ўтларни йўқотиш учун ҳозирги вақтда истиқболли 
бўлиб кўп тарқалган гербицид-лар прометрин, катаран, трефлан, залон, далапон, 
натро-фор, дефенамид, линурон, пропазин кабилар ҳисобланади. 
Гербицидлар сабзавот маҳсулотлари таъмини бузиши ва одамни заҳарлаши 
мумкин. Шунинг учун улар маьлум миқдорда ва белгиланган муддатларда барча 
хавфсизлик қоидаларига риоя қилинган ҳолда қўлланилиши лозим. Гербицидлар 
қўлланилганда, қўлда ўтоқ деярли ўтказилмай, кўпчилик ҳолларда сабзавот 
экинлари ҳосилдорлиги ошади. 

---

62 
Гербицидлар тракторларга осиб ѐки тиркаб ишлатиладиган турли маркадаги 
пуркагичлар ѐки чангла-гичлар воситасида сепилади.