Tashqi iqtisodiy faoliyat va turizm

Qishloq xo’jaligi. Hundiston tabiiy resurslariga to’xtaladigan bo’lsak, birlamchi xom ashyo va oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlaydigan soha shak-shubhasiz bu qishloq xo’jaligidir. Mamlakatning subtropik qulay iqlim sharoitida deyarli barcha qishloq ho’jaligi mahsulotlari – bog’dorchilik, sabzavotlar, sut va go’sht mahsulotlari unumli hosil beradi. Bular orasida quyidagi mahsulotlar yetakchilik qiladi: guruch, sut mahsulotlari, bug’doy, paxta, mango, kofe, sabzavotlar, tovuq go’shti, kartoshka, banan, shakar qamish, sitrus mevalar, pomidor, loviya va boshqalar.
Food & Agriculture Organization (FAO) ma’lumotlariga ko’ra, Hindiston ko’plab qishloq ho’jaligi mahsulotlari, jumadan, bug’doy, guruch, xo’l mevalar, shakar qamish, choy, ziravorlar, o’simlik moylari, sut mahsulotlari va boshqalar bo’yicha 2009 yildan beri dunyoda 1,2-o’rinni egallab keladi. Tarixdan ma’lumki, Hindiston zirovarlar mamlakari sifatida mashhur bo’lib, yolg’iz Kerala shtatida yetishtirilgan ziravor mahsulotalri dunyodagi ja’mi ziravorlarining 33%ni tashkil qilib kelgan. Yevropa va G’arb mamlakatlaridaushbu mahsulot qimmatli tovar va ayiraboshlash vositasi hisoblangan.
So’nggi yillarda Hindistonda agrobiznes rivojlanib, agrosanoat kompleksidagi innovatsiyalar qishloq ho’jaligidagi ko’plab muammolarni bartaraf etish orqali hosildorlikdagi samaradorlikni bir necha barobar oshirishga erishildi. Ma’lumki, Hindistonda erlar kichik dehqonlarga fermerlar tomonidan ijarga berilib, ular orasidagi sug’orish ishlaridagi kelishmovchiliklar mavjud qishloq ho’jaligi potensialini bir necha barobar kamaytiradi. Yerlarga ishlov berish yaqin kunlargacha, hatto ba’zi joylarda xozirgi kunda ham, an’anaviy omoch orqali ishlov beriladi. Mamlakatda qishloq ho’jaligi uchun ikki mavsum mavjud bo’lib, 15-apreldan 15-oktyabrga qadar Rabi’ fasli, yilning qolgan ikkinchi yarimi esa – Xarif fasli hisoblanadi. Ekish, sug’orish va hosilni yig’ib olish ishlari ushbu ikki davrni hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Uzoq vaqt davom etadigan yimg’irli va qurg’oqchilik tsiklonlari, zararli hashoratlar oqimini nazorat qilib bo’lmasligi natijasida tonnalab hosil nobud bo’lishini va yaroqsiz holga kelishini oldini olib bo’lmas edi. So’nggi davrlardagi texnologiyalar, sug’orish infratuzilmasi, minerallashtirish va pestitsidlarning innovatsion usllarining kengayishi yalpi hosildorlikning samaradorligini bir necha barobar oshirmoqda. So’nggi 40 yil ichida qishloq ho’jaligi hosildorligi 40%dan 500%gacha erishilgan. Shunga qaramay, ba’zi mutahassislar fikriga ko’ra, umummiy salohiyatga nisbatan ushbu yillar davomida 30% dan bor yo’g’i 60%ga erishilgan holos. Ya’ni hali 40% imkoniyatlardan unumli foydalanilmayapti. Umuman olgan 2000-yillardagi agrar islohotlar ekstensiv usuldan tobora intensive usulga o’tayotganidan dalolat qilmoqda. Qishloq ho’jaligidagi 1970-2010 yillar orasidagi eng ustuvor mahsulaotlarning hosildorlik dinamikasi quyidagi jadvalda keltirilgan: