|
2.1.1-jadval
GST qabul qilingandan so'ng yillik o'rtacha soliq tushumlari
Yillar
|
2017 yil
|
2018
|
2019
|
Yillik o’rtacha tushum
|
83,716 kror
($12 mlrd)
|
94,726 kror
($13 mlrd)
|
103,124 kror
($14 mlrd)
|
GST ning 0%, 5%, 12%, 18%, va 28% lik darajalri belglani, egri soliqdagi ko’plab kelishmovchiliklarni bartaraf etdi. Biroq, ba’zi mahsulotlarga belgilangan soliqlar miqdori shatlar ixtiyoriga qoldirildi. Bular orasida benzin, alkogol ichimliklar va elektroenergiya. Ushbu mahsulotlar importi shatlar tomonidan bevosita import qilinishi yoki shatlararo harakati kam bo’lganligi e’tiborga olingan.
Hindiston hukumati iqtisodiyotni rivojlantirish uchun tomonidan amalga oshirilayotgan yana bir davlat dasturi bu “Make in India” dasturi. 2014 yil 25 sentabrdan sihga tushirligan ushbu keng ko’lamli programma mahalliy va xorijiy kompaniyalarni o’z mahsulotlarini Hindistonda ishlab chiqarishga undash, ivestitsiyalar uchun muhit yaratish, innovatsion va manufaktura infratuzilmalarini barpo qilish, xorijiy capital uchun yangi sektolarni ochishga qaratilgan. Narendra Modi tashabbusi bilan dastur doirasida 25 ustuvor sohalarni rivojlantirib, ko’plab ish o’rinlarini yaratish vazifa qilib belgilandi.
Ilk bosqichda, ya’ni yaqin istiqbolda Make in India dasturi quyidagi 3 marrani belgilab olgan:
Sanoatni yiliga 12-14% ga o’sishini ta’minlash;
2022 yilga qadar sanoat sohasida 100 mln qo’shimcha ish o’rinlarini yaratish;
YAIMdagi sanoat ulushini 2022 yilga qadar 25% oshirish.
Dastur qabul qilingan vaqta Hindiston loyhaga $230 mlrd ajratishini belgilab, dastlabki yilda $21 mlrd sarmoya kiritadi. Natijada Hindiston 2015 yildagi eng ko’p to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiayalar kiritilgan mamlakatga aylandi. Yolg’iz AQSH va Xitoydan $60 mlrd investitsiya keladi. Yaponiya va Hindiston o’rtasida loyha doirasida “Japan-India Make in India Special Facility” kelishuvi bo’lib, uning natijasida loyhaga $12 mlrd investitsiya kiritildi.
“Make in India” loyahasi tobora tarmoqlanib, har bir shtat loyhani mahalliy sharoitlarga moslangan shaklini ishlab chiqdi, masalan, “Make in India Odisha”, “Tamil Nadu Global Investors Meet”, “Vibrant Gujarat”, “Happening Harayana”, “Magnetic Maharashtra” va boshqalar.
2016 yilda Hindistonga $60 mlrd to’g’ridan-to’g’ri investitisya kelib tushadi. Dasur ishga tushgach Hindistonning imidji bir nechta xalqaro reytinglarda keskin yuqorilay boshladi. Masalan, Jaxon Bankining 2019 yildagi “Doing Business Report”ida Ease of Doing Bisness Index bo’yicha 23 pog’ona ilgarilaganini, Jaxon Iqtisodiy Forumida esa Hindiston Global Comprtitiveness Index 32 pog’onaga, Logistics Perfomance Index bo’yicha es 19 pog’ona yuqorilagani ta’kidlangan9.
“Make in India” loyhsining asosiy shiolari quyidagilar:
Tadbirkorlik uchun engil shart-sahroitlar yaratish;
Dunyoga doimiy tanilib boorish;
0 defekt, 0 effekt – ya’ni, ishlab chiqarishda yaroqsizlikka yo’l qo’yilishini va ekologiyaga zararni minimumga chiqarish;
Omma qarashlarini o’zgartirish – ularning kelajakka bo’lgan ishonchini kuchaytirish, hamda o’z sarmoyalarini chet elga sarflayotgan mulkdorlarni mahalliy bizneslarga yo’naltirish, yoshlarni innovatsion jarayonlarga jalb qilish.
“Make in India” loyhasi 25 ustuvor sektorni rivojalntirishi o’z oldiga vazifa qilib olgan bo’lib, ular quyidagilardan iborat: avtobomilsoazlik, aviatsiasiya, biotexnologiya, axborot texnologiyalari va dasturlash, kimyo sanoati, qurilish va muhandislik, mudofaa sanoati, elektronika, oziq-ovqat, teri sanoati, qazib olish,turizm, tekstil, neft va gaz, farmatevtika, portlar va kemasozlik, kosmonavtika, temir yo’llari, avtomobil yo’llari, sog’liqni saqlash, issiqlik energetikasi, muqobil ebergetika va boshqalar.
Ushbu dastur loyhasi ko’plab xorijiy kompaniyalar tomonidan qo’llab-quvvatlanib, ularning elektronika sohada quyidagilari misol bo’la oladi:
Foxconn: $5 mlrd investitsiya kiritib, mamlakatda ilmiy tadqiqot va yuqori texnologiyalar, yarim o’tkazgich sanoatini rivojlantirishga hissa qo’shgan;
Huawei: Bangalor va Chennai shaharlarida ilmiy tadqiqot markazli va kampuslarini qurib, 170 mln AQSh dollari miqdorida investitsiya kiritgan;
Mikromax: Rojaston, Telangana va Andhra Pradeshda 3 yirik fabrika qurib $42 mln investitsiya kiritgan;
Lenovo: Chennaida o’z sho’basini ochgan;
Qualcomm: “Design in India” loyhasi asosida mamlakatda protsessor va qurilmalar bo’yicha izlanishlar olib borishiga o’z hissasini qo’shib kelmoqda;
Spice Group: Uttar Pradesh shtatida mobil telefonlar ishlab chiqaruvchi bino korxona qurib, $70 mln atrofida investitsiya kiritgan;
Vivo Mobile India: Hindistonda smartfonlar ishlab chiqaish bilan shug’ullanib, 2200dan ortiq kishini ish bilan ta’minlagan;
Xiaomi: Shri City shahrida smartfonlar ishlab chiqaruvchi korxona bino qilgan bo’lib, xususan Redmi 2 Prime modelini mamlkatda ishlab chiqargan;
HMD Global: Chennai shahrida Nokia bredi ostida mobil telefonlar ishlab chiqaradi;
Wistron: tayvan kompaniaysi bo’lib, Noida shahrida BlackBerry, HTC va Motorola brendlari ostida smartfonlar ishlab chiqarish bilan shug’ullanadi.
Yuqoridagi sanab o’tilgan kompaniyalrning barchasi global miqyosda juda nufuzli kompaniyalar ekanligi ma’lum. Ularning Hindistondagi ishlab chiqarish va ilmiy tadqiqot ishalri bilan bog’liq faoliyati mamlakat rivojalnishining innovatsion va investitsion darajasi haqida xulosa qilishga imkon beradi. Albatta bular faqat elektronika sohasidagi kompaniayalar. Make in India ustuvor qilib belgilagan boshqa sohalarning xorijiy investorlarini batafsil o’rgansak, ularda ham nufuzli TMKlar ishtirokiga guvoh bo’lishimiz mumkin.
1991 yildagi Hindiston exportga yo’naltirilgan iqtisodiy siyosatga o’tgandan keyin ko’plab davlat iqtisodiy rivojlantirish loyha va dasturlari qabul qilingan. Masalan, Manmohan Singh tashabbusi bilan United Progressive Alliance dasturi. Ushbu loyhalar uzoq istiqbolga mo’ljallangan yoki vaziyat taqozosi bilan kelib chiqishi mumkin. Nima bo’lganda ham, ular muvavvaqiyatli amalga oshirilishi yoki oshirilmasligidan qat’iy nazar mamlakat iqtisodiyotida o’z izini qoldiradi va boshqa kelajakdagi yo’nalishlarga turtki beradi. Chunki iqtisodiy rivojlanish nazariy qarashlardan farqli ravishda dinamik jarayondan iborat bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
