“Тасдиқлайман” Табиий фанлар факультети декани

1-жадвал
Ўзбекистон сувлари ва сув ҳавзалари антропоген
ифлосланиши
(А.А.Қаюмов, Ў.Ш.Якубовлар бўйича, 2008)

Тип	Ифлосланиш даражаси	Ифлосланган сув ҳавзалари
1	Тоза сув оқимлари ва сув ҳавзалари	Улар асосан тоғли ҳудудларда тўпланади, сувда минерал зарралари кам, биоген элементлар ва органик қўшилмалар кам учрайди. Сув ҳавзаларига хос бўлган оғир металлар ва пестицидларга ўхшаш зарарли моддалар меъёридан ошмаган (ПДК). Писком, Оқбулоқ, Қизилсой, Тошкескан, Теракли, Оксу, Гелендарё
2	Тоғ олдидаги суст ифлосланган сув оқимлари ва сув ҳавзалари	Рекреацион объектлар ва кичик аҳоли пунктлари таъсирида ифлосланган. Оқтошсой, Угом, Оҳангарон (Ангрендан юқори), Ғовасой, Қашқадарё (Варганза қишлоғи), Омонқўтон, Сазаган, Чорвоқ ва Ҳисор сув омборлари.
3	Ўртача ифлосланган тоғ олди ва текисликдаги сув оқимлари ва сув ҳавзалари	Улар кўпгина аҳоли зич ерларда мавжуд. Биоген, минерал, органик моддалар меъёрдан 2-3 баробар ортиқ. Оғир металлар ва нефт маҳсулотлари меъёрдан ортиқ. Чирчиқ, Оҳангарон (ўрта оқими), Қорасув канали, Қўқонсой, Норин, Қорадарё, Марғилонсой, Зарафшон (Самарқанддан юқори), Туябўғиз, Жанубий Сурхон, Чимқўрғон, Қайроққум, Туямўйин сув омборлари, Сирдарё (Фарғона водийсида), Амударё (Термиз-Нукус йўналиши).
4	Ўртача ифлосланган сув оқимлари ва сув ҳавзалари	Бундай сувлар қишлоқ хўжалигида фойдаланаётган қадимги суғориладиган ерларда учрайди. Саноат оқизиқлари, сувда азот ва минерал, органик модда учрайди. Меъёрдан 3-4 баробар оғир метал, нефт қолдиқлари ва пестицидлар учрайди. Чирчиқ (саноат комплексидан қуйи), Қўқонсой (Қўқондан қуйида), Шимолий Боғдод коллектори, Сиёб коллектори ва бошқалар.
5	Ифлос сув ҳавзалари ва сув оқимлари	Улар асосан шўр тупроқли қишлоқ хўжалиги ерларида, юқори минераллашган сувли ерларда, йирик аҳоли пунктларининг қуйи қисмида жойлашган. Бу категорияга кирувчи сувлар, Амударёнинг Оролбўйи зонаси, Бухоро воҳаси, Мирзачўл массиви ва Фарғона воҳаси. Биологик, минерал, органик моддалар, оғир металлар ва нефт қолдиқлари меъёрдан 3-5 баробар ортиқ. Улар Тошкент шаҳрининг қуйи қисмидаги Қорасув, Оҳангарон, Чирчиқ дарёлари.
6	Ифлос, жуда ифлос сув оқимлари ва сув ҳавзалари	Бундай сувлар йирик аҳоли пунктларига, шаҳарларга тўғри келади. Уларнинг сувларида кўп миқдордаги турли заҳарли моддалар учрайди. Оғир металлар меъёрдан 40-50 баробар ортиқ. Буларга Чирчиқ (Салордан кейин), Салор (Тошкент, Янгийўлдан сўнг) киради.

Ташлама — зовур сувлари катта қисмининг берк ботиқларга ташланиши натижасида Республикада турли катталикда шўр эувли кўллар таркиб тонди. Булар Арнасой— Айдаркўл, Денгизкўл, Сариқамиш, Шўркўл, Ахчакўл, Аёзкўл, Судочье ва бош. Бу кўллар сувининг шўрлиги (ҳар литр сувда 8—18 г) туфайли улардан суғориш мақсадларида фойдаланиш мумкин эмас, баъзиларда балиқчилик ривожланган (3-расм).