Тарқатма ва тақдимот материаллари

Агрегат индекслар. Агрегат индекслар турли хилдаги унсурлардан тузилган мураккаб иқтисодий ходисаларнинг ўрганилаётган даврлар ичида ўртача ўзгаришини таърифлайди. Амалиётда асосан қуйидаги кўринишдаги агрегат индекслар қўлланилади:

Турли хилдаги маҳсулот бўйича	Агрегат индекслар
1. Миқдор индекси
2. Баҳо индекси
3.Таннарх индекси
4. Вақт сарфи индекси
5. Меҳнат унумдорлиги индекси
6. Харажат индекси
7. Товар оборот, қиймат индекси

Агрегат индекслар: мазкур ҳолатда махраж билан суръат ўртасидаги фарқ товар оборотнинг маҳсулотни физик ҳажми ўзгариши ҳисобига мутлақ ўсиши ёки камайишини билдиради.

(Пааше) нархларнинг ўртача ўзгариши ёки нархларнинг ўртача ўсиши (камайиши) натижасида аҳоли пул маблағларининг иқтисод қилиниши (ортиқча сарфланиши) натижасида товароборотнинг мутлақ қўшимча ўсишини билдиради.
(Ласпейрес) товароборотнинг мутақ қўшимча ўсиш (агар ҳисобот даврида сотиш қисмининг базис давридаги сотиш ҳажмига мос келса)
товароборотнинг маҳсулот нархи ва миқдори ўзгаришининг таъсиридаги ўзгаришни билдиради (иккала омил таъсири).
Ўртача индекслар: ўртача арифметик индекс.
ўртача гармоник индекс (Пааше)
ўртача арифметик индекс (Ласпейрес)
Агар индекслар (сифат кўрсаткичли) ҳисобот даврида олинган вазн асосида ҳисобланган бўлса, (Пааше) унда юқорида кўрсатилган агрегат индекслар ва уларнинг элементлари ўзаро боғлиқдир:
(мультипликатив модель)
(аддитив модель)
Ўзгарувчан ва ўзгармас таркибли, тузилмавий (структуравий) силжишлар индекслари. Ҳар қандай белги ўртачасининг ўзгаришига, биринчидан, ўрталаштирилаётган белгининг ўзгариши таъсир этса, иккинчидан, вазнлар ўзгариши таъсир қилади. Агар агрегат индексларининг сурат ва махражларида вазнлар ўзгаришсиз қолдирилса, у ҳолда бундай кўринишдаги индекслар доимий таркибли индекслар дейилади. Масалан, баҳонинг умумий индексида
ёки
Индекслаштирилаётган белги ўртачаларининг нисбати ўзгарувчан таркибли индекс деб юритилади.

Агар доимий таркибли индекс фақатгина индекслаштирилаётган белгининг ўзгаришини тавсифласа, ўзгарувчан таркибли индекс эса ўртачанинг умумий ўзгаришига таъсир қилувчи иккита омилни, яъни индекслаштирилаётган белги бирикмаларининг ўзгариши()ни ҳамда вазнлар тузилмасининг ўзгаришини ўзида акс эттиради.