Тарқатма ва тақдимот материаллари

ЯҚҚ= ЯИЧ – ОИ
ЯҚҚнинг бозор баҳосидаги қиймати қуйидагича аниқланади:
ЯҚҚбб = ЯҚҚаб + ССм.ва имп.
Бу ерда:
ССм.ва имп. – маҳсулот ва импортга соф солиқ, яъни:
ССм.ва имп. = Солиқ м.ва имп. – Субсидия м.ва имп.
ЯИМни қуйидаги 3 усул билан ҳисоблаш мумкин:
1. Ялпи қўшилган қиймат йиғиндиси (ишлаб чиқариш) усули.
2. Бирламчи даромадлар йиғиндиси (тақсимлаш) усули.
3. Якуний фойдаланиш компонентлари (пировад йиғиндиси) усули.
ЯИМни ишлаб чиқариш усулида ҳисоблаш учун тармоқлар ёки
секторлар бўйича гуруҳланган барча мустақил резидентларнинг ялпи қўшилган қиймати жамланади:
ЯИМ=∑ЯҚҚ
ЯҚҚ =ЯИЧ-ОИ
ЯИЧ – таркибига қуйидагилар киради:
– барча маҳсулотлар;
– бошқа институтсионал бирликларга, хусусан, давлат бошқарув
органлари ва нотижорат ташкилотларга кўрсатилган хизматлар;
– уй хўжалиги ва яшаш учун кўрсатилган зарурий хизматлар қиймати.
Оралиқ истеъмоли қуйидаги eлементлардан ташкил топади:
– моддий харажатлар;
– номоддий хизматлар учун тўловлар;
– сафар харажатлари ва меҳмонхона хизматлари;
– оралиқ истеъмолнинг бошқа харажатлари;
– меҳмонхона харажатлари.
Тақсимлаш усули. ЯИМ бу усулда ҳисобланганда, унинг ҳажми мамлакат ҳудудидаги барча резидент ва норезидентларга тўланган бирламчи даромадлар йиғиндиси тенг бўлади.
ЯИМ=∑ БД( бирламчи даромад).
1993-йилда статистика амалиётига киритилган МҲТ нинг учинчи халқаро стандарти бўйича қуйидаги даромадлар бирламчи даромад ҳисобланади:
1. Ишлаб чиқариш фаолиятидан олинадиган даромадлар:
а) меҳнат ҳақи ҳамда ишлаб чиқариш ва иқтисодиётдаги соф солиқлар;
б) ялпи фойда ва ялпи аралаш даромадлар.
2. Мулкдан олинган даромадлар, яъни бошқа иқтисодий бирликларда фойдаланиш учун уларнинг ихтиёрига берилган молиявий ва номолиявий активлардан олинган даромадлар.
а) фоизлар;
б) дивидендлар;
с) чет eл инвеститсияларини қайта инвеститсиялаш натижасида олинган
даромад тури;
д) суғурта полисларининг eгаларига бериладиган мулкдан олинган да-
ромадлар;
е) рента.
Меҳнат ҳақига ялпи иш ҳақи, ижтимоий суғурта ажратмалари, натурал
иш ҳақи киради.
Ишлаб чиқариш ва импорт солиқлари 2 хил бўлади:
1. Маҳсулот ва импорт солиғи
2. Ишлаб чиқаришнинг бошқа солиғи