Tа’limni tаshkil etish turlаri vа shаkllаri. Dаrs – tа’limni tаshkil etishning аsosiy shаkli sifаtidа taʼlim turlari va shakllarining tavsifi

Dasturiy taʼlim (dasturlashtirilgan oʼqitish)
harakat (operatsiya)lar ketma-
ketligi tizimini ifodalovchi, ularni bajarish ilgaridan rejalashtirilgan natijaga olib 
keluvchi “dastur” terminidan kelib chiqadi. Ushbu turning asosiy maqsadi oʼquv 
jarayonini boshqarishni yaxshilashdan iborat. Bunday oʼqitish asosini kibernetik 
yondoshish tashkil etadi. Unga binoan oʼqitish murakkab dinamik tizim sifatida 
qaraladi. Dasturiy taʼlim yangi didaktik, psixologik va kibernetik gʼoyalar asosida 
XX asrning 60-yillari boshlarida yuzaga keldi. U oʼquvchining bilim egallashi 
yoʼlida har bir qadamni nazorat qilishga imkon beradigan va shuning asosida, oʼz 
vaqtida yordam koʼrsatish, qiyinchiliklarni oldini olish, qiziqishini yoʼqotmaslik va 
salbiy oqibatlarning oldini olishga imkon beruvchi oʼquv jarayonining 
texnologiyasini yaratishga yoʼnaltiradi. 
Dasturiy taʼlimning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat: 
- oʼquv materialining alohida qismlarga ajratilishi; 
- oʼquv jarayonining bilimlarni oʼzlashtirish boʼyicha bilimlar portsiyalari va 
fikrlash amallaridan iborat boʼlgan ketma-ket qadamlardan iborat boʼlishi; 
- har bir qadamning nazorat bilan yakunlanishi (savol, topshiriq va shu 
kabilar); 
- nazorat topshiriqlarini toʼgʼri bajarganida oʼquvchining yangi materiallarni 
olishi va navbatdagi qadamni bajarishi; 
- toʼgʼri 
javob topganda oʼquvchining yordamchi va qoʼshimcha 
tushuntirishlarni olishi; 
- har bir oʼquvchining mustaqil ishlashi, kuchi yetadigan mavzu boʼyicha 
oʼquv materialini egallaishi;
- barcha nazorat topshiriqlari bajarilish natijalarining qayd etilishi (ular 
oʼquvchilarning oʼzlariga (ichki qayta aloqa) va pedagogga (tashqi qayta aloqa) 
maʼlum qilinadi); 
- oʼqituvchining taʼlim tashkilotchisi va qiyinchilik yuzaga kelganda 
yordamchi (maslahatchi) sifatida ishtirok etishi, individual yondoshuvning amalga 
oshirilishi; 

---

- taʼlim jarayonida oʼqitishning oʼziga xos vositalarining keng qoʼllanilishi 
(dasturlashtirilgan oʼquv qoʼllanmalari, trenajerlar, nazorat qilish qurilmalari, 
oʼqitish mashinalari).