Таълим вазирлиги тошкент кимё-технология институти й.Қ. ҚОдиров, Д. А. Равшанов, А. РЎзибоев

4-§. Қовурма тайёрлаш жараёнида буғнинг таъсири

Янчилмага буғнинг таъсири намлик ташувчи ва иссиқлик ташувчи сифатида таъсир қилишидан иборат бўлади.

Буғ янчилма заррачалари билан тўқнашганда дастлаб уни совиши юз беради, бунда буғ ўзининг иссиқлигини янчилма заррачаларига беради ва конденсацияланади; бундан ташқари нам буғ билан томчи – суюқ ҳолда келган сув ҳам заррачаларга шимилади. Бу ҳолатда буғ намлик ташувчи бўлади. Янчилмани очиқ буғ билан намлаш ва буғлашда, тўғридан-тўғри сув билан намлашга қараганда, конденсацияланган сув бир текисда тарқалади. Янчилмани намлаш ва буғлашда буғ билан берилаётган сув миқдори қуйидагича аниқланади:
а) буғлашдан аввалги янчилма ҳарорати билан: қанча у паст бўлса, шунча буғ
кўп совитилади ва янчилма заррачаларида конденсацияланади;
б) буғдаги томчи – суюқ ҳолдаги сув миқдори билан: қанча буғ нам бўлса,
янчилманинг намланиши шунча кучли бўлади;
в) буғнинг иссиқлик сиғими билан: қанча у кам бўлса, уни конденсацияси
шунча тез рўй беради;
Барибир буғ янчилмага намликни чегараланган миқдорда бера олади. Қиздириш кўтарилиши билан янчилма намланиши камаяди ва сўнгра бутунлай тўхтайди.
Янчилма ҳарорати буғнинг конденсацияланиши тугайдиган ҳароратга етганда, буғ янчилмани қиздиришни давом эттирган ҳолда, уни қуритишни бошлайди.
Қовуриш қозонини қиздирувчи юзасини секин ва нотекис қиздиришига қараганда, иссиқлик ташувчи буғ янчилмани тезроқ ва бир текисда қиздиради.
Буғнинг намлик ва иссиқлик ташувчи сифатидаги умумий самараси заррачага сувни бир текис тақсимланиши ва бир хил ҳамда тез қизиши туфайли, намлик ва иссиқликни алоҳида боришига нисбатан кўпроқдир.
Ишлаб чиқаришда қўлланиладиган буғларнинг ҳамма турлари ва унинг сув билан аралашмасини буғнинг намлик ташувчи таъсирини ўсиб бориши ва бир вақтда иссиқлик ташувчи таъсирини камайиб бориши тартибда қуйидагича жойлаштириш мумкин:
Қиздирилган буғ – қуруқ тўйинган буғ – нам тўйинган буғ – дроссельланган буғ – буғ ва сув аралашмаси. Бу тартиб энтальпияни камайишига ва буғнинг намлик сиғими ортишига мос келади.
Тайёр материални керакли миқдордаги намлик ва ҳароратга етказиш, буғ ҳамда материалнинг намлиги ҳарорати, янчилмага намлик-иссиқлик билан ишлов берувчи ускуналар конструкцияси, буғлаш давомийлигига боғлиқ бўлади.