Таълим вазирлиги тошкент кимё-технология институти й.Қ. ҚОдиров, Д. А. Равшанов, А. РЎзибоев

9 - §. Уруғ, мағиз ва кунжарани янчиш технологияси ва техникаси


Кунгабоқар уруғининг мағизи беш валли станокларда тўрт марта ўтиш орқали янчилади. Мағизни янчилиш сифатига асосан намлик катта таъсир кўрсатади. Мағиздаги хужайра структурасининг максимал даражада бузилиши 5,5-6,0% намликда содир бўлади; намликни ушбу кўрсатилган қийматдан ошиши янчилма сифатини ёмонлашишига олиб келади.
Янчилма сифатини ёмонлашуви яна мағизнинг пўчоқдорлигини ошишига ҳам боғлиқ. Пўчоқ мағизга нисбатан анча қаттиқ бўлгани учун валлар орасидаги оралиқ янчиш масофасини кенгайтириб юборади ва янчилма майдалигини ёмонлаштиради. Янчишга берилаётган мағизнинг пўчоқдорлиги 3,0-8,0% оралиғида бўлиши лозим. Кунгабоқар мағизидан олинган яхши янчилмани тешиклари ўлчами 1мм бўлган элакдан ўтказилганда, элакдан ўтган масса 60% дан кам бўлмаслиги керак.
Янчиш учун берилаётган ўрта ва ингичка толали пахта чигити мағизининг намлиги I – III нав уруғлар учун 8,5-9,5%, IV нав уруғлар учун 9,5-10,5% бўлиши ва таркибидаги шулха миқдори I – III навлар учун 10%дан, IV нав учун 15%дан ошмаслиги лозим. Булар ҳам беш валли станокларда тўрт марта ўтиш орқали янчилади. Янчилган мағиз максимал даражада бир жинсли бўлиши ва тешиклар ўлчами 1мм бўлган элакдан ўтказилганда I – III навлар учун 60%дан, IV нав учун 50%дан кам бўлмаслиги керак.
Янчилган мағизга таркибидаги мавжуд шулха билан бирга I–III навлар учун 15%гача ва IV нав учун 17%гача шулха қўшишга рухсат этилади.
Зиғир уруғи намлиги 6% дан ошмаган ҳолда беш валли станокларда тўрт марта ўтказиш орқали янчилади. Янчилма бир жинсли бўлиши ва тешик ўлчами 1 мм бўлган элакдан ўтказилганда 70%дан кам бўлмаслиги лозим. Ушбу элак юзасида қолган пўстлоқ миқдори мағиздан кўп бўлиши керак. Янчилмада бутун, дағал янчилган уруғлар ва ёмон янчилган пўстлоқ бўлишига рухсат этилмайди.
Соя уруғини ёғини бир мартада ажратиб олиш схемаси бўйича қайта ишланганда, уни баргсимон ҳолатда экстракцияланади. Баргсимон ҳолатдаги соя янчилмаси, соя доначаларини ҳарорат бўйича 60-70⁰Сгача ва намлик бўйича 8,0-9,5%гача кондициялаб, яссиловчи валли машиналарда янчиш йўли билан олинади. Баргсимон соя янчилмаси 0,25-0,30 мм қалинликка эга бўлиши керак.