Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

7.3.-расм. Баённомани юритишнинг умумий модели

Қарорлар қабул қилиш ва якун ясаш йиғилишлар ўтказишнинг охирги босқичидир. Шуни айтиш керакки, йиғилишда қарор ҳамма билан биргаликда ва алоҳида қабул қилинади. Йиғилиш қатнашчилари ўз ғоя ва фикрларини умумий қарорга киритишга муваффақ бўлишига қараб, йиғилиш самарадорлиги белгиланади. Бу босқичда иш жараёнида ва қандай ҳажмдаги ишлар қайси муддатда бажарилиши керак, деган масала ечилади. Кейин қарорлар акс этирилган баённома ёки унинг кўчирмаларини жўнатиш билан боғлиқ ишлар амалга оширилади.

Қарор икки хил усул билан ишлаб чиқилади:
- қарорни ишлаб чиқиш бўйича махсус сайланган комис­сия томонидан унинг лойиҳаси тузилади, лойиҳа ўқилади. Йиғилиш қатнашчилари унга тузатишлар киритади ва овоз бериш натижаси бўйича қабул қилинади;
- йиғилиш раиси муҳокамага якун ясайди ва қарорни ўқиб эшиттиради.
Шундан кейин қарорни бажарувчи ва бажарилишини назорат қилувчи киши ёки кишилар гуруҳи аниқланади.
Менежернинг бошқариш санъати ва қобилияти иш юзасидан йиғилишни қанчалик самарали ўтказа олиши билан ҳам аниқланади. Шу туфайли ҳар бир бошқарувчи (раҳбар) йиғилиш (мажлис) баҳосини ҳисоблай олиши лозим. У қуйидагича ҳисобланади: йиғилиш қатнашчилари сони, йиғилиш давомий­лиги ва ҳар бир иштирокчининг соатлик тариф ставкаси аниқланади. Ҳисоб-китоб қуйидаги формула бўйича амалга оширилади:
Йиғилиш баҳосининг минимал қийматини олиш учун, менежер йиғилишларни ўтказишнинг омилларини билиши керак. Улар жуда кўп, яъни субъектив ва объек­тив омиллари бор, улардан энг асосийларини санаб ўтамиз:
- жамоа бўлиб ишлаш ва қарор қабул қилиш учун қулай шароитларни яратиш;
- йиғилишларни белгиланган вақт бўйича ўз вақтида бошлаш;
- ишбилармонлик, яхши кайфият, ихтиёрийлик муҳитини шакллантириш;
- йиғилишларда ёзувлардан самарали фойдаланиш, яъни йиғилишларда ҳар бир фикр, мулоҳазаларни имкон қадар ўзида қайд қилиб бориш;
- йиғилишнинг барча қатнашчилари фаоллигини таъминлаш;
- махсус, алоҳида фикрларни муҳокама қилиш.
Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, йиғилиш охирида ҳар бир катнашчига таклифлар бериш мумкин, уларни ҳисобга олиш ва бажариш сўзсиз йиғилишнинг самарадорлигини оширади, масалан:
- сизнинг ушбу йиғилишда қатнашишингиз жуда зарурлигига ишонасизми (тўлик ёки қисман)?
- йиғилишни муваффақиятли ўтказишда сизнинг ҳиссангиз қандай? Йиғилишда қатнашаётганлар ягона ишчи гуруҳини ташкип этишлари керак ва уларнинг вазифаси ҳар бир иштирокчи алохида ваколати доирасида еча олмайдиган корхона (ташкилот) муаммоларини талил қилиш ҳисобланади;
- йиғилишда бошқа бировларни эшита билиш ва тахлил қила билиш энг муҳим ва зарур сифатлардир;
- йиғилишда ўз нуқтаи-назарини баён қилгани ҳолда имкониятига кўра, равон ва аниқ ҳолда гапириш керак, сўзга чиқувчининг сўзини булиш мумкин эмас. Тўлдириш учун сўз навбат билан берилади;
- йиғилиш қатнашчиларига масалани муҳокама қилишда эътибор бериб бориш керак. Йиғилиш қатнашчилари нисбатан камроқ фаол аъзоларни ўз фикрларни баён этиш­лари учун қарор ишлаб чиқиш жараёнига жалб қилишлари ке­рак;
- ишга доир умумий муаммони ижобий ҳал қилиш ҳар бир алоҳида ходим талаб ва истакларини яхши қондириш билан бевосита боғлиқ.Қарор қабул қилишда ва муаммони тахлил қилишда ҳеч бир қатнашчи бошқаларга раҳбарият фикрига тула ён босувчи фикрни уқтирмаслиги керак. Бошқалар фикрини "Босиб ташлаш" аҳамиятли даражадаги ахборотнинг йўқолишига олиб келади;
- ҳар бир чиқишда ҳеч бўлмаганда битта аҳамиятли ғоя (таклиф) бўлиши керак;
- ҳар бир маъруза қисқача хулоса билан якунланиши керак;
- ҳар бир йиғилиш самараси уни тайёрлаш ва ўтказиш даражасига боғлиқ.
Демак, етарли даражада тайёрланган ва ўтказилган йиғилиш - бошқарувчилик фаолиятининг са­марали усули ҳисобланади.
Мажлисни раҳбар ёки унинг муовини, ёхуд бошқа киши олиб бориши мумкин. Асосий маърузачилар (тегишли масалалар бўйича раҳбар, унинг ўринбосарлари ёки бошқа ходимлар) сўзи тингланади.
Муҳокама жараёнида сўзга чиқувчилар мажлис раисининг рухсати билан муҳокама этилаётган масалалар юзасидан ёки асосий маърузачининг сўзига нисбатан муносабатларини билдиришлари мумкин.
Йиғилишда раҳбарнинг ўринбосарлари кун тартиби ва иш вақти бўйича қушимча таклифлар киритиши. маърузачидан муҳокама этилаётган масалалар бўйича тушунтириш беришни сурашлари мумкин.
Мажлисда иштирок этувчилар масалалар муҳокамасида иштирок этишлари, қарорлар лойиҳаларига ўзгартириш ёки қушимчалар киритиш ёки уларни қайта ишлаш тўғрисида таклифлар беришлари, зарур ҳолларда муҳокама этилаётган масалаларни чуқурроқ урганиш туғрисида таклифлар киритишлари мумкин. Муҳокама этилаётган масалалар бўйича маъруза қилиш ва нуқтлар учун регламент шу корхона раҳбарлари томонидан тасдиқлар тартибга мувофиқ бўлади. Одатда маърўза қилинаётган масала бўйича маърўза қилиш учун 10 минутгача, қушимча маърўзалар ва нуқтлар учун 5-7 минут, маълумотлар бериш учун 3 минутгача вақт ажратилиши мумкин. Зарур ҳолларда мажлисга раислик қилувчи бошқа вақтни белгилайди.
Йиғилишда муҳокама этилган масалалар юзасидан қарор лойиҳаси ҳам ўкиб эшиттирилади ва тасдиққа қуйилади. Мажлисларни иш ҳужжатлари тегишли бўлимлар ва масъул ходимлар томонидан тузилади, сунгра чақириш ва кейинчалик сақлаш учун ташкилотнинг канцеляриясига топширилади.
Мажлис ўтказилган сана баённома санаси ҳисобланади. Баённома матни кириш ва асосий қисмдан иборат бўлади.
Йиғилишнинг якуний натижаси қарорлар қабул қилиш билан боғлиқ. Қарорларни қабул қилиш жараёни асосан қуйидаги босқичларни ўз ичига олади:

1. 
   Вазифани ойдинлаштириш.
   
2. 
   Вазифаларнинг ҳар хил вариантларини муҳокама қилиш, уларнинг кучли ва заиф томонларини аниқлаш.
   
3. 
   Қарорларни танлаш ва уларни узил-кесил қабул қилиш.
   
4. 
   Қарорларнинг ижросига раҳбарлик қилиш.
   

Бошқарув қарорларини бажариш корхоналарнинг режаларини ва унинг асосида тузилган цех, участка, бригада, смена ва бошқа ишлаб чиқариш топшириқларини бажаришдир. Корхона режаларини бошқаришга раҳбарлик қилиш цех участка бошқарув аппаратини муайян масалалар бўйича ишлаб чиқариш жараёнини бошқаришдан иборат бўлади. Бунда ҳар қайси бўлинмалар ўзларининг вазифаларини бажариш билан банд бўлади.
Йиғилиш қарори лойиҳаси қатнашувчиларга олдиндан тарқатилиши ёки мажлис ниҳоясида укиб эшиттирилиши мумкин. Унга тегишли ўзгартириш ва қушимчалар киритиш ҳақида таклифлар олинганидан сунг белгиланган муддатда (одатда 2 кундан кечикмасдан) якуний қарор қабул қилинади.