Таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети

Тадқиқот мавзуси бўйича адабиётлар шарҳи (таҳлили):
Ҳозирги кунга келиб гипогликемик фаолликка эга бўлган жуда кўплаб ўсимлик моддаларига тавсиф берилган. Улардан диабетда организмни тўқима ва ҳужайраларида бўладиган патофизиологик ўзгаришларга самарали таъсир этиши аниқланган. Гликемик диабетнинг ривожланиши ва унинг турли асоратларини камайтириш жуда мухимдир. Натрий-глюкоза котранспортёри SGLT₂ глюкоза гомеостазида асосий ўринни тутиб, SGLT₁ эса қўшимча рол ўйнайди. Унинг ингибит қилиниши глюкозурияни келтириб чиқаради [64, 68].
Қaндли диaбeт - бу сурункaли мeтaбoлик кaсaллик бўлиб, oшқoзoн oсти бeзи β- ҳужaйрaлaри тoмoнидaн инсулин сeкрeцияси eтишмaслиги ёки инсулин қaршилиги туфaйли юзaгa кeлaдиган жараёндир. Касалликнинг ирсий ёки ҳаётда орттирилган, шунингдек, инсулинга боғлиқ (диабетнинг 1тури) ва инсулинга боғлиқ бўлмаган (диабетнинг 2тури) тури фарқ қилинади [14, 57]. Диабетнинг биринчи тури кўп ҳолларда ўсувчи организмларда учраб, бунда бемор организмида меъда ости бези β-ҳужайраларида инсулин ишлаб чиқариш издан чиқади, яъни бу касаллик инсулин билан боғлиқ бўлади. Қандли диабетнинг иккинчи турида меъда ости бези оролчасидаги β-ҳужайраларидан инсулин ишлаб чиқариш сақланиб қолади, яъни бу касаллик инсулинга боғлиқ бўлмай балки инсулинни сезувчи тизим ишдан чиқади [59, 14].
Тадқиқотда қўлланилган методиканинг тавсифи. Тадқиқотлар бажарилишида замонавий биофизика ва физиологияда кенг қўлланиладиган глюкозооксидаза, фотометрия ҳамда биокимёвий усуллардан фойдаланилди (Далквист).
Тадқиқот натижаларининг назарий ва амалий аҳамияти. Мазкур иш фундаментал ҳарактерга эга бўлиб, аллоксанли диабетда углеводларнинг мембрана ва бўшлиқ гидролизининг шаклланиш механизмларини ёритиб беришга қаратилган. Олинган маълумотлар асосан назарий аҳамиятга эга бўлиб вояга етган организмнинг аллоксанли диабет шароитида ичак карбогдразаларида юзага келадиган ўзгаришлар энг аввало хазм жараёнининг ўзгаришларига боғлиқ эканлигини кўрсатади.
Олинган натижалар нафақат фундаментал, балки амалий аҳамиятга ҳам эга, яъни тиббиёт ва фармакологияда антидиабетик препаратларнинг излаб топишда фойдаланиш мумкин. Тадқиқот натижалари аҳоли орасида кўпайиб бораётган диабет касаллигини даволашда қўлланиладиган препартларни янги авлодини яратишда назарий манба бўла олади. Ундан ташқари диабет шароитида митохондрия мембраналаридаги бузилишлари ва уларни гипогликемик фаол бирикмалар билан коррекциялаш механизмларига ойдинлик киритиши билан изоҳланади. Таклиф этилган механизмлар патологияда ичак ферментларидаги ўзгаришлар ҳамда биологик фаол моддаларнинг таъсири тўғрисидаги ҳозирги замон илмий тасаввурларини бойитади.