Talabalari uchun darslik

joylashgan b o‘lib, ular fermentlarni sintezlash uchun zarur bo‘lgan
kodlarga egadir. Chunonchi bakteriyalarda promotordan keyin joylashgan
strukturali genlaming biri 
J3
galaktozidaza (g), ikkinchisi galaktozid
upermeaza (u), uchinchisi galaktozid transasetilaza (a) genlari deb
o ‘ylaylik. Ulaming har uchchalasi birgalikda sintezlanadi. 
lac
 
operon
sintezi terminator bilan to‘xtatiladi. Shunday qilib 
lac
 
operon tarkibiga
kiruvchi strukturali genlar ishini uning tarkibiga kiruvchi va undan bir
muncha uzoqroq joylashgan gen ishtirokida sintezlangan regulyator oqsil
ishtirokida boshqariladi.
Regulyator oqsil uzluksiz oz-ozdan bakteriya hujayrasida sintezlanadi.
Agar hujayrada laktoza fermentlari boim asa, bu oqsil operatorga birikish
va uning ishini to‘xtatish xossasiga ega. Buning natijasida RNK polimeraza
fermenti promotordan strukturali genlar tomon harakatlana olmaydi
hamda yuqorida aytilgan uchta strukturali genlar operon 
lac
 
fermentlarini
sintezlay olmaydilar. Agar bakteriya tanasida laktoza bo‘lsa, u strukturali
genlar faoliyatini boshqamvchi oqsil faqat promotor bilangina emas,
shu bilan birga laktoza bilan birikish layoqatiga ega blgani sababli,
laktoza mazkur oqsil operatorga yetmasdan oldin uning tuzilishini keskin
o ‘zgartiradi, natijada u operatorga birikish xossasini yo‘qotadi. Yuqorida
qayd etilgan usulda bakteriyalarda strukturali genlar faoliyati repressor
oqsil tomonidan boshqariladi (69-rasm).
69 - 
rasm. Hujayrada oqsil biosintezining operon orqaii boshqarilishi.
Oqsil biosinteziiiing boshqarilishi
O p e r o n