7. Sitoplazmatik irsiyianishning
molekular asoslari
Biokimyoviy, m olekular genetik tadqiqotlar natijasida plastidalar,
mitoxondriyalar ham da hujayraning endoplazmatik to ‘rida D N K borligi
m a iu m b o id i. P lastidalar ham da m itoxondriyalardagi ribosom al,
transport, informatsion RNKlar D N K da joylashgan genetik axborotning
replikatsiyasi va traskripsiyasi, translyatsiyasi
ham da oqsil molekulasini
sintezi uchun zarur fermentlar mavjudligi aniqlandi.
M a iu m b o iish ic h a o ‘simliklarda plastidalar fotosintezdan boshqa
f u n k s iy a la r n i h a m b a ja r a d ila r . B u n d a y f u n k s iy a la r q a to rig a
aminokislotalami, lipidlam i, xlorofillami sintez qilish kabilar kiradi.
X loroplast D N K sida genetik axborotning
ozgina b o ia g i b o iib , u
plastidalami funksiyasi uchun zamr. U lar atigi 120 gendan iborat.
Xloroplast genomi 70-217 ming nukleotidlar juftligidan tashkil topgan.
U la rn in g o ‘rta c h a si 100-120 m ing n u k le o tid la r ju ftlig ig a teng.
Mitoxondriyalar genomi xloroplastlar genomiga nisbatan kam o ‘rganilgan.
Faqat jig^u- moxining mitoxondriya genomi to iiq tadqiq qilingan. 0 ‘simlik
mitoxondriya genomi xloroplast genomiga nisbatan turlicha. Yopiq u m g ii
o ‘simliklar mitoxondriyalarida 200-250 minggacha nukleotidlar juftligi
bor. Hayvonlarda, shu jumladan odamlarda mitoxondriyaning halqasimon
D N K m olekulasida genom i 16 ming nukleotidlar juftligi uchraydi.
0
‘simliklaming mitoxondriya genomi hayvonlaming mitoxondriya genomiga
nisbatan 150 m arta kattadir.
Ba’zi o ‘simlik mitoxondriyalarida mt D N K dan
tashqari D N K ning
130000 nukleotidlar juftligidan iborat halqasimon molekulalari ham bor
bo‘lib, mustaqil irsiylanish xususiyatiga ega. Ular plazmidlar deb ataladi.
Tamaki o ‘simligida xromosomadan tashqari 868 juft nukleotiddan
tashkil topgan halqa topilgan. Bakteriyalarda xromosoma D N K sidan
tashqari D N K elementlari — plazmidalar bor b o ‘lib,
ulam ing ayrimlari
an tib io tik , zaharli toksinlarga chidam li. R ekom binatsiyalanuvchi
plazmidlar-transmissibl bakteriya konyugatsiyalashganda masalan, F va R
plazm idlar bir bakteriyadan ikkinchi bakteriyaga beriladi. Boshqa
plazmidalar gumhi esa bunday xossaga ega emas.
Ayrim plazmidalar
avtonom ravishda rephkatsiyalanish xossasiga ega.
Xulosa qilib aytganda, hujayraning genetik apparat tuzilishi quyidagicha
ekanligini ta ’kidlash kerak.