Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Piyoz turlari biologiyasi va ekologiyasi

Q oratog’‘ piyozi-Allium karataviense Regel.

Ko‘p yillik, piyozi tuxumsimon yo‘g‘onligi 2-6 cm tashqi qobig‘i qoramtir yoki kulrang qog‘ozsimon yupqa. Poyasi 10-25 cm balandlikda, uni 5-10 cm qismi yer ostkida. Barglarini eni 1-2-3 sm ellipssimon 3-15 cm uzunlikda chetlari tekkis. Tugunchasi to‘tquchli urug‘chisi teskari tuxumsimon eni 8 mm.
Aprel-may oylarida gullaydi. May-iyunda urug‘lari etiladi. Tog’‘larni pastki qismida shag‘alli toshli joylarda o‘sadi. Toshkent, Farg‘ona villoyatlarida tarqalgan. Xalq tabobatida piyozini qaynatmasi nafas qisishda va o‘pka xastaliklarida ishlatilgan.

Osh piyoz-Luk repchatыy-Allium cepa L.

Ikki yillik, tuxumsimon yoki sharsimon, po‘sti sariq, qizg‘ish oq ranglada. Poyasi 1 m gacha bo‘lib, barglari slindirsimon g‘ovak.
M ay-iyul oylarida gullab iyulda urug‘lari pishib etiladi. O‘zbekistonning hamma joylarida ekiladi.
Tibbiyotda piyozboshi tarkibida efir moyi, qandlar, vitamin C va B, karotin, flavonoid modda, bargida vytaminlar, karotin, limon va olma kislotalar, qandlar, fitonsid birikmalar bor. Dori preparati, spirtli ajratmasi baktyeriyalarini, mikroblarni (masalan, trixomonadlarni) uldirish ta’siriga ega. Uni kolitda, atyerosklyeroz va gipyertoniya kasalligining ba’zi turlarini davolashda qo‘llaniladi. Piyozi gipo va avitaminoz kasalliklarida vitaminlarga boy sabzavot sifatida ko‘p ishlatiladi.

P orey piyozi- Allium porrum L.

Bir yillik, piyozi kichik, poyasi piyozini markazidan chiqib balandligi 1m gacha boradi. Barglari nashtarsimon, gullari sharsimon to‘pgullar bo‘lib, oqish ayrim hollarda pushti.
Iyunda gullab mevalari iyulda etiladi. Ayrim joylarda oz bo‘lsada ekiladi. Astma va tamoq og‘riqlarida, turli xolatlardagi ich qotish xastaliklarini davolash uchun qo‘llaniladi.

S arimsoq (sasiq piyoz)- Allium sativum L.

Ko‘p yillik, o‘t, piyozi bir necha bo‘laklardan tashkil topgan va disksimon, tuxu msimon shakllarda. Poyasining balandligi 1m gacha bo‘lib, to‘p bo‘laklar o‘rtasidan o‘sib chiqadi. Barglari uzun nashtarsimon
Iyun-iyul oylarida gullab urug‘laydi. O‘zbekistonning barcha viloyatlarida ekiladi. Piyozboshisi tarkibida alliin birikmasi, efir moyi, fitostyerinlar,, fitonsidlar, vitamin S, oz miqdorda yog‘, yod moddalar bor. Piyozboshisining surmasi (nastoykasi) atyerosklyeroz, gipyertoniya, kolit va o‘pka sili kasalliklarini, ginekologiya amaliyotida trixomonada kolpitini hamda yiringli yaralarni davolashda qo‘llaniladi.