Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Chimyon soxta klausiyasi - Pseudoclausia tschimganica (Popov ex Botsch. et Vved.) A. V.Vassil
Kamyoblik darajasi 1. G’arbiy Tyanshandagi juda kamyob, endem o’simlik. Qisqacha tavsifi. Bo’yi 30-50 sm, ba’zan 100 sm gacha yetadigan uzun, oddiy va qisqa bezchasimon tuklar bilan qoplangan ikki yillik o’simlik. Poyasi asosidan shoxlangan. Yopirma barglari ko’p, teskari-nashtarsimon, bandli. Gullari ko’ng’ir tusda, binafsha tomirli, uzunligi 9-11 mm. Qo’zog’i yassi, tasbehsimon ko’rinishda, poyaga yopishgan, uzun tumshuqchali. Iyun-iyul oylarida gullab, avgustda mevasi yetiladi. Qoyalarda, toshli va shag’alli yonbag’irlarda, daryo bo’ylaridagi toshloqlarda, yeriyotgan qorlar atrofida o’sadi. Tabiatda kam tarqalgan. Yakka-yakka holda o’sadi. Urug’idan ko’payadi. Tarqalishi. Toshkent viloyati: Faqatgina Chotqol tizmasida tarqalgan. Shuningdek Qirg’izistonda ham o’sadi (Sandalash tizmasi). Muhofaza choralari. Qizil kitobga kiritilgan. Maxsus muhofaza tadbirlari ishlab chiqilmagan. Kamayib borish sabablari aniqlanishi lozim.
Yuraksimon torol - Lepidium subcordatum Botsch. et Vved
Kamyoblik darajasi. Qizilqum va Ustyurtda tarqalgan kamyob, endem o’simlik. Qisqacha tavsifi. Bo’yi 40 sm gacha yetadigan, poyalari ko’p boshchali, ko’p yillik o’t. Ildiz bo’g’izi tukilib ketgan eski barg bandlarining pardali qoldiqlari bilan o’ralgan. Poyalari 2-3 ta va undan ham ko’proq, tuksiz, shoxlangan. Barglari qalin tukli, poyaning asosida o’rnashganlari ko’p, teskarituxumsimon, to’mtoq, yirik tishli yoki patsimon bo’lingan, bandiga qarab ingichkalasha boradi. Gullagan paytida shingili tig’iz, mevalash davriga borib yoyiqlashadi. Kosacha barglari yumaloq, to’mtoq, tashqi tomoni tukli. Tojbarglari oq rangli. Mevasi qo’zoq, tuxumsimon. Urug’i mayda, ko’ng’ir rangli. Aprel-may oylarida gullab, may-iyunda mevasi yetiladi. Qoldiq tog’’lardagi ola jinsli, shag’alli va qumli tuproqlarda tarqalgan. Soni ma’lum emas. Yakka-yakka va 3-5 tupdan iborat to’plar hosil qilib o’sadi. Urug’idan ko’payadi. O’tloq yyerlarning unumdorligini oshirish va ko’p yillik, syershira yem-hashak o’simliklarini yetishtirishni ko’paytirish maqsadida O’zbekiston Respublikasi FA Botanika institutining Qizilqumdagi tajriba stantsiyasida ekib o’stirilmoqda. Tarqalishi. Qoraqalpog’iston va Buxoro viloyati:.Qizilqumdagi qoldiq tog’’lar (Quljuqtog’’, Bo’kantog’’ va Sultanvays)da tarqalgan. O’simlik soni va arealining o’zgarish sabablari. Ayniqsa o’simlik urug’lagan vaqtda chorva mollarining ko’plab boqilishi unga jiddiy shikast yetkazadi. Muhofaza choralari. Maxsus muhofaza tadbirlari ishlab chiqilmagan.