T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 377 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
, 
bu 
- nisbatni 
ba’zan 
keltirilgan (tartibga solingan) issiqlik miqdori
deb 
ataladi.Jarayonning cheksiz kichik qismida jismga uzatilgan keltirilgan issiqlik miqdori 
ga tengdir. Istalgan qaytar aylanma jarayonlarda natijaviy keltirilgan issiqlik miqdori nolga 
tengdir: 
, 
bu yopiq konturdan olingan integralning nolga teng bo‘lishi, integral ostidagi
ifodani 
qandaydir funktsiyaning to‘la diferentsialiekanligini bildiradi
,
Bu yerda 
S
– funktsiya 
holat funktsiyasi
yoki
entropiya
deb ataladi. 
Termodinamikada, qaytmas jarayonlarni vujudga keltiruvchi tizimning entropiyasi 
ortishi isbotlangan: 
,
(112.4)- va (112.5)- ifodalardan Klauzius tengsizligini keltirib chiqarish mumkin: 
,
ya’ni, yopiq tizimlarning entropiyasi qaytar jarayonlarda o‘zgarmasdan qolishi, qaytmas 
jarayonlarda esa ortishi mumkin. 
Agarda tizim 1-holatdan 3-holatga muvozanatli o‘tsa, (112.3)- ifodaga asosan 
entropiyaning o‘zgarishi quyidagicha bo‘ladi:
,
Bu yerda entropiya emas, balki entropiyalar farqi fizik ma’noga egadir. Ifodaga 
asoslanib, ayrim jarayonlarda ideal gaz entropiyasining o‘zgarishini kuzatamiz: 
,
bo‘lgani uchun 
, 
yoki 
2
2
1
1
T
Q
T
Q

T
Q
T
Q



0
T
Q

T
Q

dS
T
Q


0


S
0


S









3
1
3
1
1
3
3
1
T
A
dU
T
Q
S
S
S


dT
С
m
dU
V


V
dV
R
m
pdV
A












2
1
2
1
1
3
3
1
V
V
T
T
V
V
dV
R
m
T
d
Т
С
m
S
S
S



---