T k 1Kommunikativ

3.Yangi mavzu bayoni:17 daqiqa
Yorug‘lik muhitning abiotik omili.Quyosh energiyasi fotosintez jarayoni uchun energiya manbayi bo‘lib xizmat qiladi,organizmlarda issiqlik me’yorini saqlashda ishtirok etadi, suv almashinuvini ta’minlaydi,fazoda mo`ljal olish uchun zarur omil sanaladi.Atmosferaning yuqori chegarasida quyosh doimiyligi deb ataladigan quyosh nurlanishining quvvati 1380W/m2 ga tengdir. Ammo yer yuzasiga yetib keladigan quyosh nurlanishining quvvati birmuncha kamroqdir, chunki yorug‘likning bir qismi atmosferada yutiladi va qaytariladi. Biologik ahamiyatiga ko‘ra quyosh nuri uch xi spektrga: ultrabinafsha, ko‘rinadigan, infraqizil nurlarga ajratiladi. Ultrabinafsha nurlar (to ‘lqin uzunligi 30^400 nm).Ulaming tirik organizmlarga ta’siri to`lqin uzunligi va miqdoriga bog ‘liq.To`lqin uzunligi (290-380 nm) bo`lgan ultrabinafsha nurlarning kam qismigina ozon ekranidan olib, Yer yuziga yetib keladi. Fotosintezlovchi o‘simliklar va sianobakteriyalaming xlorofill pigmenti yordamida qabul qilinadi. Bu organizmlarda ko‘rinadigan nurlar ta’sirida fotosintez jarayonida anorganik moddalardan sintezlanadigan organik birikmalar geterotrof organizmlar uchun hamoziq bo‘lib xizmat qiladi.0‘simliklarda fotosintezning intensivligi (jadalligi) yorug‘likning optimal darajasiga bog ‘liq.0‘simliklar yorug‘lik ta’sirida organlaming fazoda joylashuvini o‘zgartirish xususiyatini,ya’ni fototropizm va fotonastiya hodisalarini namoyon qiladi. Fotonastiya sutkaning yorug‘ va qorong‘i vaqtining almashinishi bilan bog‘liq harakatlar ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Erkin harakatlanadigan sodda hayvonlar, bir hujayrali tuban o‘simliklaming yorug‘lik ta’siri yo‘nalishi bo‘ylab harakatlanishi fototaksis deyiladi.Hayvonlar uchun yorug‘lik ahamiyatga ega. Tungi hayvonlar (boyqush, ukki) qorong‘ida ham bemalol harakatlanadi,ov qiladi. Tuproqda, g ‘orlarda, dengiz va okeanlar tubida yashovchi hayvonlar hayotiy faoliyati uchun yorug‘lik muhim omil hisoblanmaydi.
4.Mustahkamlash- 10 daqiqa
1.Har xil to`lqin uzunligiga yorug`lik nurlarining xususiyatlarini izohlang?
2. Ultrabinafsha nurlarningtirik organizmlar uchun ahamiyatini tushuntiring
3.Kun uzunligi va va fotoperiodizm tushunchalariga izoh bering?
4.Yorug`likning intensivligiga ko`ra o`simlik va hayvonlarning ekologik guruhlariga ta`rif bering.