T. C. Bartin üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ TÜrk diLİ ve edebiyati anabiLİm dali yeni TÜrk edebiyati biLİm dali 2000-2010 arasi küÇÜrek öYKÜde postmodern izler yüksek lisans tezi hazirlayan tezcan kurt danişMan prof

3.5. Postmodernizmin Öykü Türüne Getirdiği Bazı Yenilikler
3.5.1. Üstkurmaca (Metafiction) 
İster yansıtmacı (klasik) isterse de modern dönemlerde sanatçılar tarafından 
kaleme alınan eserlerde işlenen konular genel manada gerçekliğin kurmaca ile itibari 
hale getirilmesiyle oluşmuşlardır. Okur, yazar tarafından insanlarla tanıştırılır, değişik 
mekânlarda gezdirilir. Yani “
Yansıtmacı yazar tanıdık olduğu hayatın caddelerinde 
elinde bir ayna ile dolaştırır okurunu” 
(Sazyek, 2002, 494)
.
Fakat yansıtmacı (klasik) 
ve modern dönemlerden sonra ortaya çıkarak Türk edebiyatını da derinden etkileyen 
postmodernizmle birlikte 
yazar-eser-okur
arasındaki bağ değişime uğrar. Şöyle ki, 
postmodern yazarlar, edebiyatı bir oyun olarak algıladıklarından bazı durumları okura 
anlatmaktan çok, zihinlerinde kurdukları kurmaca dünyanın oluşum safhalarını, 
anlattıkları konudan ziyade, onu nasıl kurduklarının öyküsünü sunarlar. Gürsel Aytaç’ın 
deyimiyle 
“kurmaca içinde kurmaca”
(Aytaç, 2003, 373) yani üstkurmaca yöntemiyle 
ortaya koyarlar.
Kurmacanın örtülü veya açıkça bozulup (mesela figürlerin olay alanını terk edip anlatı 
çerçevesinde ortaya çıkarak anlatıcıya ya da yazara hitap edilmesiyle veya anlatıcının hikâyeyi 
nasıl kurguladığını anlatmasıyla) başka bir kurmacaya yer vermesiyle oluşan kurmaca içinde 
kurmaca (Aytaç, 2003, 373).
Bu konuda Gürsel Aytaç gibi düşünen Yıldız Ecevit de şöyle der: 
Yazarın yazma edimini kurmaca metnin bir parçası durumuna getirmesi, nasıl yazdığını 
anlatması ve romanın içinde yazma edimi ile ilgili sorunlar konusunda düşünce üretmesi, yazın 
biliminde üstkurmaca‟ (Metafiktion/ metafiction/ surfiction) diye tanımlanır. Yazma ediminin 
öykülenmesi demektir üstkurmaca, kurmacanın kurmacasıdır (Ecevit, 2008, 38).
Öykünün bu 
“özelliği, Batı'da kısmen, modern düşünün getirdiği gerçeklik 
krizinden kaynaklanır. 
(...) Aslında
, gerçeklik bellediğimiz şey de, bir bakıma 
kurmacadır”
(Moran, 1994, 116-117). Bu görüşlerden yola çıkılarak, postmodern 
anlatılarda kullanılan üstkurmaca tekniği için çekimi yapılan bir sinema filminin seyirci 
tarafından görülmeyen arka tarafı ya da kamera arkasında olan bitenlerin anlatılması 
şeklinde bir açıklama yapılabilir. Bir metnin hazırlık aşamasını, arada verilen dinlenme 
sürelerini ve yazma edimi sonrasında yaşanılan durumları anlatır. Bu yönüyle edebi 
metin, sadece eseri yaratan yazar tarafından değil, kendini var eden bütün unsurlarıyla 
ortaya çıkar. Bir anlamda edebi metin kendi kendini meydana getirir. 
Postmodern anlayışla kaleme alınan anlatılarda, anlatının ilk elden yaratıcısı 
durumunda olan yazar, yeri geldikçe anlatının bir kurgudan ibaret olduğunu tekrarlar.

---

108 
Gerçek dünyadan kurmaca bir dünyaya belli bir zaman için seyahate çıkan okura sorular 
sorarak onu konuşturur; anlatıdaki diğer insanlarla diyaloga sokar. Bütün bu 
yapılanların gayesi bellidir: Okuru anlatının içine sokmak. Anlatının içine bazen yazar 
bazen de bir kişi olarak giren okur, artık gerçekle kurmaca arasında yaşam sürer, 
anlatıya kendisince yön verir.