iv
ÖN SÖZ
Öykü türü, bütün dünya edebiyatlarında postmodernizmin kendini hissettirmesiyle
birlikte, yansıtmacı (klasik) ve modern dönemlerdeki şekli ve muhtevi özelliklerinden
farklı bir görünüme bürünmeye başlar.
Başlangıçta Batı edebiyatlarında etkisi hissedilen postmodernizm, belirli bir zaman
zarfında kendini Türk edebiyatında da gösterir. Abdullah Harmancı, Adalet Ağaoğlu,
Ahmet Kekeç, Ali Cengizkan, Ali Teoman, Aslı Erdoğan, Ayşegül Gürdal, Cemal Şakar,
Cemil Kavukçu, Ferit Edgü, Haydar Ergülen, Hürriyet Yaşar, Küçük İskender,
Mehmet
Harmancı, Melik Bülbül, Murat Gülsoy, Murat Yalçın, Mustafa Kutlu, Müge İplikçi,
Nazan Bekiroğlu, Necati Tosuner, Nezihe Meriç, Onur Canmaz, Özcan Karabulut, Özen
Yula, Rasim Özdenören,
Refik Algan, Sadık Yalsızuçanlar, Saliha Yadigâr, Selim İleri,
Sevim Burak, Taner Karakoç, Tarık Günersel, Tezer Özlü, Tomris Uyar, Yeşim Dorman,
Yücel Balku, Yüksel Pazarkaya gibi yazarlar, postmodern anlayışla öykü kaleme
alanlardan bazılarıdır.
Önce resim sanatında görülen ve daha sonra diğer sanat dallarını etkisi altına alan
postmodernizmle ilgili Türk edebiyatında öykünün geçirdiği evrim hakkında teferruatlı
incelemeler olmakla birlikte bunların yetersizliği aşikârdır. Zira Türk öykücülüğü,
postmodernizmle birlikte özellikle 1980’li yılların sonu ile 1990’lı yılların başından
itibaren elbise değiştirerek başka bir şekle bürünür. Bu dönemle birlikte hafızalardaki öykü
kavramı, yerini küçürek öykü kavramına bırakır.
Bu çalışmanın amacı Türk Edebiyatında yüzyıllardır değişik şekillerde ifadeye
mazhar olan “
öykü
”nün postmodernizmden ne derece etkilendiğini örneklerle açıklamaya
çalışmaktır; ancak, araştırmaya başlamadan önce “
yıl
” olarak bir sınırlandırmaya gitme
lüzumu hâsıl olmuştur. Bu çalışmadan önce 2000 ila 2010 yılları arasında kaleme alınmış
küçürek öykülerin içinde postmodern izler olup olmadığı hakkında bir çalışma
yapılmaması böyle bir ihtiyacı doğurmuştur. Dolayısıyla da, genelde öyküde, özelde ise
küçürek öyküde meydana gelen bariz değişikliklerin öykünün doğasında meydana getirdiği
değişikliklere ışık tutmak veya ilk kez kullanılan bazı tekniklerin varlığına ve sonuçlarına
“Küçürek öyküler büyüsü bozulan
dünyada kendini yalnız, mutsuz ve
sürgün hisseden özgür görünümlü
çoğul mahkûmların metinleşen
çığlığıdır.”
Ramazan Korkmaz
v
dikkat çekmek istenmiştir. Bu anlamda öykünün temelini oluşturan olay örgüsü, zaman,
uzam, kişiler, bakış açısı, anlatıcı, tematik kurgu ile dil
kurgusu gibi unsurlardaki
değişikliklere ek olarak postmodern metinlerle birlikte ortaya çıkan metinlerarasılık ve
üstkurmaca gibi tekniklerin varlığına dikkat çekilmiştir. Yukarıda ifade edilen söz konusu
özellikler 2000-2010 yılları arasında yazılan/ yayımlanan ve tarafımızca seçilen sekiz
küçürek öykü kitabı üzerinde gösterilmeye çalışılmıştır.
Tezin hazırlanışı esnasında karşılaşılan en büyük sorun, hakkında birçok araştırma
yapılmasına rağmen, hâlihazırda tam bir neticeye kavuşturulamamış olan
postmodernizmin, küçürek öykü üzerinde nasıl bir tesire mazhar olduğunu gösteren
eserleri bulmaktı. Çünkü tezin kaynak araştırması ve bu kaynakları
okuma evresinde,
postmodernizmin kesin olarak sınırlarının ortaya konulmadığı görülmüştür. Türkiye’de
Yıldız Ecevit, Dilek Doltaş ve İsmet Emre gibi araştırmacılar, postmodernizmin edebiyat
alanındaki sınırlarını, etkilerini, inceleme metotlarını benzer ve farklı şekillerde
ortaya
koymuşlardır. Özelikle İsmet Emre, postmodern metinlerin özelliklerini teferruatlı bir
şekilde
Postmodernizm ve Edebiyat
adlı eserinde anlatmıştır. Bu nedenle bu çalışma, genel
anlamda, İsmet Emre’nin
Postmodernizm ve Edebiyat
isimli eseri ölçü alınarak
hazırlanmıştır.
Çalışmanın birinci bölümünde Türk edebiyatı nesir türlerinden biri olan öykünün
özelde ise
küçürek öykünün
kavramsal açıklaması ile doğası, işlevi, kısa öyküyle benzerlik
ve farklılıkları ile postmodernizmle bağlantısı; ikinci bölümünde 2000-2010 yılları
arasında öykünün nasıl bir seyir izlediği tema, biçim ve söylem yönünden
teorik olarak
anlatıldıktan sonra klasik öykü ile küçürek öykünün ayrışma noktalarına değinilmiş ve
üçüncü bölümünde ise seçilen küçürek öyküler, olay örgüsü, zaman, mekân kurgusu,
kişiler, üstkurmaca ve kolaj ile metinlerarasılık bağlamında montaj, parodi (yansılama),
pastiş (öykünme), ironi (alaycı/ gülünç) dönüştürüm gibi postmodern tahlil unsurları
yönünden incelemeye tabi tutulmuştur.
Bu tezin hazırlanışı sırasında bana maddi-manevi destek olan eşim Ayşegül ile
kızım Zeynep Aycan ve oğlum Mustafa Reha’ya; yüksek lisansta sınıf arkadaşım ve
fikirdaşım olan İbrahim Çelebi’ye; Prof. Dr. H. İbrahim DELİCE ve Yrd. Doç. Dr. Ali
ÖZTÜRK’e; yazar, şair, kuramcı, akademisyen kişiliğiyle şahsımdan bir an olsun
yardımlarını esirgemeyerek bana devamlı yol gösteren danışmanım, değerli hocam sayın
Prof. Dr. İsmet EMRE’ye eşsiz katkılarından dolayı çok teşekkür ederim.
Tezcan KURT
